| |
| Статья написана 3 июня 2019 г. 11:17 |
Дыялог паміж пісьменнікам і аўдыторыяй традыцыйна наладжаны па схеме «твор – чытач», што мае аб’ектыўны характар: асоба пісьменніка часцей за ўсё схавана за «вобразам аўтара».
Аднак для поўнага пранікнення ў «вобраз аўтара» недастаткова прачытаць твор, неабходна ўлічыць і ўсе экстралінгвістычныя фактары, ідэйную і грамадзянскую пазіцыю аўтара, што выяўляецца ў большай ступені праз адкрыты дыялог пісьменніка і чытача, мажлівасць якога забяспечваюць сродкі масавай інфармацыі, ператвараючыся ў пэўную платформу для папулярызацыі, актуалізацыі мастацкай літаратуры і ідэйных пазіцый аўтара. Найбольш дзейсная платформа ў гэтых адносінах – аўдыёвізуальная, паколькі пры дапамозе сваіх вобразна-выяўленчых сродкаў яна дазваляе арганізаваць дыялог адкрыта, без пасрэдніцтва чытацкіх інтэрпрэтацый. Дзейнасць пісьменнікаў на радыё ніколі не была прадметам асобнага навуковага даследавання, а гэта цікавая старонка гісторыі беларускай радыёжурналістыкі і літаратуры, якая заслугоўвае ўвагі. У гісторыі радыёжурналістыкі былі перыяды, калі слова пісьменніка мела надзвычайную вагу і вялікую сілу ўздзеяння. Найбольш паказальнымі ў гэтым сэнсе можна лічыць гады Вялікай Айчыннай вайны, калі фарміравалася беларуская патрыятычная публіцыстыка, у першую чаргу дзякуючы таму, што ў рэдакцыі да мікрафона прыйшлі працаваць вопытныя пісьменнікі і публіцысты, якія добра валодалі словам. Не менш паказальныя і 1950–1960-я гг., яны ўвайшлі ў гісторыю літаратуры як перыяд дэмакратычнага абнаўлення грамадства (1956–1965), а ў гісторыю журналістыкі як перыяд стварэння сістэмы сродкаў масавай інфармацыі ў Беларусі (гл. Слука, 146). Менавіта гэты адрэзак часу і стаў прадметам навуковага асэнсавання і аналізу ў дадзеным артыкуле, мэта якога – сістэматызаваць шматлікія факты ўдзелу пісьменніка ў радыёэфіры, прасачыць, наколькі праблема запатрабаванасці пісьменніцкага слова на радыё звязана з пэўным гістарычным перыядам. У якасці эмпірычнага матэрыялу выкарыстаны сцэнарыі тагачасных праграм, якія захаваліся ў Нацыянальным архіве Рэспублікі Беларусь (далей – НАРБ). Метадалагічнай асновай артыкула з’яўляюцца агульнанавуковыя прынцыпы гістарызму і дыялектыкі, якія разглядаюць з’явы ў іх узаемасувязі і ўзаемаабумоўленасці, сучасныя і гістарычныя канцэпцыі тэорыі і практыкі радыёжурналістыкі і літаратуры. Перш чым звярнуцца непасрэдна да пісьменніцкіх радыёвыступленняў, узгадаем, што адбывалася ў грамадстве пасля заканчэння Другой сусветнай вайны. У першае пасляваеннае дзесяцігоддзе (1945–1955) для журналістыкі і літаратуры быў характэрны аднаўленчы пафас, абумоўлены, па-першае, выхадам з полымя вайны, а падругое, доўгачаканым мірным працоўным жыццём. Драматычнае сутыкненне падзей XX ст., жыццёвы выбар і трыванне чалавека ў небывала паскораным часе са свайго боку запатрабавалі мастацка-дакументальныя разнавіднасці літаратуры. З асаблівай непазбежнасцю выявілася тэндэнцыя да мастацкага дакументалізму. 1956 г. распачаў перыяд, які пад корань падсякаў дэспатычны культ асобы, арыентаваў на шлях гаспадарчых рэформ, на пацяпленне агульнага грамадскага клімату, выклікаў свежыя дэмакратычныя павевы, сцвярджаў самакаштоўнасць чалавечай асобы. Паступова ў беларускай літаратуры, публіцыстыцы назіраўся адыход ад звычайнай ілюстрацыйнасці, схематызму, лакіроўкі і набліжэнне яе да сапраўднага жыцця. На першы план выйшлі найбольш рухомыя аператыўныя жанры (у прыватнасці, нарыс), з дапамогай якіх пісьменнікі, публіцысты мелі магчымасць своечасова рэагаваць на перамены ў грамадскім жыцці, абапіраючыся на рэальныя факты, а гэта ў перыяд праўдашукальніцтва было вельмі актуальным. Своеасаблівай трыбунай для аператыўнага рэагавання на карэнную перабудову ва ўсіх сферах грамадска-сацыяльнага жыцця стала радыё. Творчыя магчымасці пісьменнікаў асабліва плённа выкарыстоўваліся ў праграмах Галоўнай рэдакцыі літаратурна-драматычнага вяшчання Беларускага радыё. Нягледзячы на тое, што «вецер перамен» ужо змяніў курс развіцця грамадства (асабліва пасля XX з’езда партыі), літаратура, мастацтва, журналістыка, прывучаныя да ілюстравання афіцыйных дакументаў, да ўслаўлення савецкай явы, пэўны час працягвалі развівацца па інерцыі: арганізоўваліся ўрачыстыя з’езды, дэкады, тыдні, сустрэчы з заклікамі славіць камуністычнае будаўніцтва, партыю, чалавека пярэдняга краю (гл. Гісторыя беларускай літаратуры… 2002, 143). Афі- Журналістыка 65 цыйная палітыка ў адносінах да літаратуры і мастацтва ў многім заставалася ранейшай, заснаванай на жорсткіх канонах сацыялістычнага рэалізму – класавасці, партыйнасці, паказе жыцця ў ілюзорнай гістарычнай перспектыве. Практычна ўсе пісьменніцкія выступленні ў друку, па радыё ў гэты перыяд былі абумоўлены перш за ўсё пэўнымі гістарычнымі, партыйнымі падзеямі. Многія цыклы праграм прысвячаліся з’ездам партыі або гадавіне сацыялістычнага будаўніцтва. Радыйны мікрафон сапраўды ператвараўся ў трыбуну, адкрытую не толькі для журналістаў, але і для пісьменнікаў. Больш таго, менавіта на пісьменнікаў і рабілася стаўка, пра што сведчаць наступныя дакументы. У справаздачнай даведцы (1958) аб рабоце Галоўнай рэдакцыі літаратурнадраматычнага вяшчання ў сувязі з падрыхтоўкай да 40-годдзя БССР напісана: «Пасля справаздачы рэдакцыі на Камітэце прайшло тры с палавінай месяцы. Нам было паказана, што рэдакцыя працуе без дастатковай творчай сувязі з пісьменнікамі і другімі аўтарамі. < … > Супрацоўнікі рэдакцыі ўлічылі гэтыя заўвагі і, нягледзячы на тое, што летні перыяд быў дастаткова цяжкім, таму што пісьменнікі ў большасці сваёй адсутнічалі, прыцягнулі да работы значную колькасць аўтараў. < … > Рэдакцыя значна пашырыла свой аўтарскі актыў. Ля мікрафона выступіла значная колькасць маладых пісьменнікаў. Так рэдакцыя паказала работу і творчыя планы літаратурных аб’яднанняў Магілёва, Гродна, Брэста, Гомеля» (НАРБ, ф. 871, воп. 2, адз. зах. 155, с. 37). І пазней у дакладной да сакратара ЦК Кампартыі Беларусі таварыша Т.С. Гарбунова «Аб асвятленні па радыё і тэлебачанні падрыхтоўкі да 40-годдзя БССР» чытаем: «Па літаратурнадраматычным вяшчанні звернута сур’ёзная ўвага на шырокае прыцягненне да радыёперадач новых аўтараў і асабліва беларускіх пісьменнікаў. За гэты час пісьменнікі Краўчанка, Кулакоўскі, Панчанка, Пестрак, Паслядовіч, Гілевіч, Карпаў, Няхай прынялі ўдзел у перадачах, прысвечаных поспехам беларускага народа і перспектывам развіцця сельскай гаспадаркі рэспублікі ў свеце рашэнняў лютаўскага Пленума ЦК КПСС і сесіі Вярхоўнага Савета СССР. З красавіка месяца ўведзены новыя віды радыёперадач: “Трыбуна пісьменніка” (публіцыстычныя выступленні пісьменнікаў), “Новае на клубнай сцэне” (аб літаратурнай і тэатральнай дзейнасці калектываў мастацкай самадзейнасці) і “Літаратурная радыёвіктарына”» (Там жа, 73). З гэтых дакументаў бачна, што пытанню супрацоўніцтва пісьменнікаў з радыё надавалася вялікае значэнне. Як адзначалася раней, многія выступленні пісьменнікаў былі прымеркаваны да пэўных дат, падзей у гісторыі краіны, партыі. Так, напрыклад, падчас падрыхтоўкі да выбараў у Вярхоўны Савет СССР (1958) у планах перадач Камітэта па радыёвяшчанні і тэлебачанні (гл. НАРБ, ф. 871, воп. 2, адз. зах. 155, с. 86) значацца выступленні пісьменнікаў і паэтаў «З думай аб Радзіме», выступленні беларускіх паэтаў з новымі вершамі, прысвечанымі Савецкай Канстытуцыі. У каляндарных планах часта прапісваліся нават канкрэтныя даты і прозвішчы: да 40-годдзя КПБ і БССР (гл. НАРБ, ф. 871, воп. 2, адз. зах. 156, с. 1) Янку Брылю неабходна было ў снежні зрабіць нарыс «У Забалоцці днее», Піліп Пестрак павінен быў выступіць з прамовай «У адзінай дзяржаве», а Тарас Хадкевіч – з прамовай «Партыя – натхніцель нашых перамог». Пісьменніцкія выступленні заўсёды былі запатрабаванымі ў гадавіну Перамогі, да юбілеяў Леніна, да Дня Касманаўтыкі, да чарговага камуністычнага суботніка і г. д. У выступленні намесніка старшыні Саюза пісьменнікаў Беларусі Міхася Калачынскага ад 24 красавіка 1959 г. вельмі дакладна прапісаны ўсе тыя задачы, якія былі пастаўлены партыяй перад пісьменнікамі, што, у сваю чаргу, растлумачвае ўсе згаданыя «каляндарныя планы», справаздачы і г. д. Асноўная думка выступлення, што «пісьменнік – гэта вочы і вушы свайго часу» (НАРБ, ф. 871, воп. 2, адз. зах. 274, с. 75). А паколькі адна з адметных рыс часу – гэта насычанасць самымі рознымі падзеямі, якія хутка нараджаюцца, мяняюцца, як у калейдаскопе, быццам засланяючы адна другую, то галоўная задача літаратуры – быць люстрам сучасных падзей: Нельга, напрыклад, быць удзельнікам новабудоўлі, а пісаць зусім аб іншым, аб далёкім мінулым. Выключэнне можа быць толькі для тых людзей, якія засталіся значнай вехай у гісторыі, вучаць маладое пакаленне рэвалюцыйнаму гераізму. Цікава, што не творчае натхненне, не асабісты інтарэс аўтара да той ці іншай тэмы павінен быў скіроўваць яго да напісання мастацкага твора, а сямігадовы план: Давайце возьмем сямігадовы план Беларусі і паглядзім, якія новабудоўлі, прамысловыя аб’екты маюць найбольшае значэнне для краіны, дзе найбольш поўна можа праявіцца характар савецкага чалавека. < … > Мінулае і сучаснае раёна – гэта кантрасты, гэта невычэрпны вір вобразаў для літаратара (Там жа, 77). З гэтай нагоды Праўленне Саюза пісьменнікаў БССР вырашыла скласці творчыя брыгады, у якія павінны былі ўвайсці празаікі, паэты, драматургі, крытыкі, што паехалі б разам да будаўнікоў, паглядзелі, што ў іх ёсць цікавага, наведалі новыя прамысловыя прадпрыемствы, калгасныя гаспадаркі, асаблівую ўвагу звяртаючы на тыя змены, якія адбываюцца ў вёсцы ў сувязі з рэарганізацыяй МТС і далейшым развіццём калгаснага ладу; на «пераробку» псіхалогіі працаўнікоў зямлі, бо новыя матэрыяльныя абставіны натуральна змяняюць свядомасць, светапогляд людзей. Такі эксперымент Міхась Калачынскі называе разведкай будучых вялікіх тэм (Там жа, 80). У рамках дадзенай тэмы вельмі важным падаецца Веснік БДУ. Сер. 4. 2010. № 2 66 думка пісьменніка наконт таго, як данесці гэта да аўдыторыі: Варта падумаць, як аператыўна данесці наша слова да сучаснікаў. Раней былі зборнікі нарысаў, апавяданняў. Можа вярнуць? У часопісах «Полымя», «Беларусь», «Маладосць» неабходна завесці пастаянныя раздзелы «На будоўлях сямігодкі», «Людзі сямігодкі». <…> Вялікія магчымасці ў радыё і тэлебачання. Якая гэта трыбуна для пісьменніка! Трэба завесці такое правіла: нарысы аб людзях сямігодкі хоць бы раз у тыдзень перадаваць па рэспубліканскім радыё. Акрамя таго, кожны пісьменнік, вярнуўшыся з паездкі, павінен ісці да мікрафона, да аб’ектыва тэлекамеры, падзяліцца сваімі ўражаннямі, расказаць, што пачуў і пабачыў у жыцці, прачытаць новы верш, бо людзі заўсёды чакаюць нашага жывога слова (Там жа, 82). Гэтыя словы намесніка старшыні Саюза пісьменнікаў БССР растлумачваюць у поўнай меры матывы з’яўлення пісьменнікаў перад мікрафонам з тэмамі, якія, на першы погляд, былі далёкімі ад іх кампетэнцыі. Але, з другога боку, калі падыходзіць да літаратуры як да чалавеказнаўства, а да напісання мастацкага твора як да пастаяннага маніторынгу жыццёвых сітуацый, характараў, якія пазней могуць стаць асновай для будучага твора, тады гэтыя словы ўяўляюцца вельмі арганічнымі і не выклікаюць скептыцызму. Акрамя таго, у жыцці адбываліся ўжо незваротныя змены, і як бы не стараліся ідэолагі партыі вярнуць літаратуру на ранейшыя шляхі ілюстрацыйнасці, гэта ўжо зрабіць было цяжка. Больш таго, радыё, у прыватнасці тыя самыя справаздачныя рэйды, дапамагала пісьменнікам наблізіцца да сапраўднага жыцця народа, пазнаёміцца са сваім героем і аператыўна вобразна пра яго расказаць, што ў сваю чаргу ўзмацняла гуманістычны пачатак радыёпраграм. Адной з перадач, што даносіла да сучасніка слова пісьменніка, стала праграма «Трыбуна пісьменніка» (на мікрафонных папках часцей за ўсё сустракаецца назва «Трыбуна пісьменніка і журналіста». – А. Б.), якая выходзіла ў 1950–1970 гг. з рознай перыядычнасцю і прадстаўляла сабой радыёвыступленне па пэўнай, загадзя акрэсленай тэме. Хронаметраж – 10–15 хвілін. Тэмы часцей за ўсё тычыліся агульнаграмадскіх праблем. Так, у сакавіку 1958 г. пісьменнік Макар Паслядовіч выступіў з прамовай, прысвечанай рашэнням лютаўскага Пленума ЦК, закрануў праблему рэарганізацыі машынна-трактарных станцый (гл. НАРБ, ф. 871, воп. 2, адз. зах. 202, с. 165). Выступленне «Год вялікіх здзяйсненняў» (29 снежня 1959 г.) аднаго са старэйшых беларускіх пісьменнікаў Міхася Лынькова было своеасаблівым падвядзеннем вынікаў таго, што было зроблена ў мінулым годзе, аўтар згадаў усе «перамогі» савецкага ладу жыцця: паспяховы пачатак сямігодкі, высокія паказчыкі ў прамысловасці і сельскай гаспадарцы, гарманічнае развіццё савецкай дэмакратыі, барацьба за мір ва ўсім свеце (НАРБ, ф. 871, воп. 2, адз. зах. 277, с. 200). У цэнтры ўвагі выступлення «У абарону зялёнага друга» Тараса Хадкевіча ў красавіку 1960 г. (НАРБ, ф. 871, воп. 2, адз. зах. 355, с. 63) стала праблема клапатлівых адносін да лясных багаццяў, ашчадная планавая эксплуатацыя. Яшчэ адна праграма, актыўны ўдзел у якой прымалі пісьменнікі, – «Пісьменнікі перад мікрафонам». Выходзіла з рознай нагоды: выданне новай кнігі («Аб новых кнігах»), адказ на існаванне якой-небудзь праблемы або проста творчая сустрэча пісьменніка са сваімі чытачамі; адпаведна пасля агульнай назвы канкрэтызавалася тэма. Так, у лютым 1958 г. Алесь Зарыцкі падзяліўся са слухачамі думкамі пра сваю новую кнігу «Паэмы» (НАРБ, ф. 871, воп. 2, адз. зах. 202, с. 26). У тым жа лютым 1958 г. у рамках гэтай праграмы адбылася сустрэча пісьменнікаў-воінаў са сваёй аўдыторыяй, праграма атрымала назву «Пісьменніківоіны перад мікрафонам», выступілі ўдзельнікі літаратурнага аб’яднання, якое існавала пры рэдакцыі газеты «Во славу Родины», прачыталі свае творы, падзякавалі старэйшым беларускім пісьменнікам – І. Мележу, А. Кулакоўскаму – за дапамогу, якую тыя аказваюць маладым аўтарам (НАРБ, ф. 871, воп. 2, адз. зах. 201, с. 164). Журналістыка 67 такіх чацвёра… // З аўтобуса злазім разам: – Старобінцы? // – Не! Шахцёры! (НАРБ, адз. зах. 277, с. 77). Інфармацыйнай падставай для з’яўлення пісьменніка каля мікрафона былі не толькі падзеі дзяржаўнага маштабу, але і тыя, якія тычыліся непасрэдна літаратуры. Многія праграмы, прысвечаныя пытанням літаратуры, часцей за ўсё аб’ядноўвала назва «літаратурная перадача», а пасля тэма канкрэтызавалася. Так, напрыклад, у студзені 1958 г. у эфір выйшла «Літаратурная перадача для моладзі», аўтарам якой стаў вядомы пісьменнік-франтавік Аляксей Кулакоўскі, які на той момант быў галоўным рэдактарам часопіса «Маладосць» і ў эфіры прадстаўляў першы нумар свайго выдання, распавядаў пра аўтараў, сярод якіх – слесар-зборшчык завода, даярка, інжынер-геолаг (НАРБ, ф. 871, воп. 2, адз. зах. 201, с. 48). Пад агульнай назвай «літаратурная перадача» выходзілі ў эфір і «Расказы аб бачаным», якія ўяўлялі сабой агучаныя аўтарам падарожныя нататкі, уражанні ад пэўных вандровак, часцей за ўсё замежных. Так, у красавіку 1958 г. сваімі ўражаннямі ад паездкі ў Пекін на працягу паўгадзіны са слухачамі дзяліўся Максім Танк (гл. НАРБ, ф. 871, воп. 2, адз. зах. 203, с. 26). Пісьменнік быў у Пекіне падчас святкавання восьмай гадавіны абвяшчэння КНР. Пад уздзеяннем паездкі паэт напісаў некалькі новых вершаў, некаторыя з якіх агучыў у эфіры («Ля варот Цяньаньмынь», «Ван Суй», «Мост вечнага спакою», «Белы конь», «Вялікая Кітайская сцяна»). Як правіла, напярэдадні пісьменніцкіх з’ездаў таксама выходзілі літаратурныя перадачы, у якіх падводзіліся пэўныя вынікі. Пасля пісьменніцкага з’езда абавязковай была і аглядная праграма, як прайшоў з’езд, якія рашэнні былі прыняты. Часам пад назвай «літаратурная перадача» «літаратурным» быў толькі аўтар, пісьменнік, а тэма тычылася агульнаграмадзянскіх пытанняў. Так, напрыклад, у сакавіку 1959 г. у эфіры прагучала літаратурная перадача «Вясна сямігодкі» (прымеркаваная да прапаганды рашэнняў XXI з’езда), аўтарам якой стаў Антон Бялевіч. Атрымалася вельмі лірычнае, насычанае метафарамі выступленне. Аўтар пачынае з сімвала вясны – шпака, які засвістаў на сяле і стаў прадвеснікам добрых перамен. Вясна прыродная супастаўляецца з «вясной камунізма»: Вясна першага года сямігодкі ўздыме ў неба песняроў поля – жаваранкаў. Паклічуць яны плугароў і сейбітаў на калгасныя разлогі (НАРБ, ф. 871, воп. 2, адз. зах. 273, с. 288). Галоўны пасыл гэтага выступлення – услаўленне чалавека працы: Вельмі ж уляглі нашы людзі ў работу. І ў кузнях у нашых зранку звініць, і ў свірнах, і на фермах работа кіпіць (Там жа, 284). Антон Бялевіч звярнуўся і да негатыўных момантаў, выкрываючы нядбайнасць некаторых гаспадароў, як, напрыклад, брыгадзіра, які пакінуў балотны плуг на лузе зімаваць пад снегам, ці конюха, які прышыў спецыяльныя кішэні, каб насыпаць іх калгасным аўсом. Кульмінацыйнай фігурай у выступленні Антона Бялевіча стаў стары ляснік Астап Варывончык, які напачатку паўстае як сварлівы, скептычна настроены да перамен чалавек. Сустрэўшыся з лесніком праз пэўны час, аўтар не пазнаў старога, і ў яго сэрца ўздыхнула сонечная вясна свежыя сілы, штосьці новае, вясёлае, натхненае (Там жа, 293). Пісьменнік не хавае радасці ад таго, што разумныя думкі, новыя адносіны да зямлі, да гаспадаркі, да працы народжаны высокімі ідэямі мудрых, глыбокіх, гуманных дакументаў і рашэнняў XXI з’езда (Там жа, 293). Вядома, галоўная рэдакцыя літаратурна-драматычнага вяшчання не прамінала святкаванне пісьменніцкіх юбілеяў і вельмі дбайна да іх рыхтавалася. Так, да 90-годдзя з дня нараджэння Янкі Купалы планаваліся наступныя радыёмерапрыемствы (гл. НАРБ, ф. 871, воп. 4, адз. зах. 30, с. 38): выступленне М. Лынькова «Слова пра Янку Купалу», Р. Шкрабы «Уладар беларускай песні», С. Александровіча «Вязынка, калыска песняра», успаміны А. Бялевіча «Салаўіная дуброва паэзіі», А. Астрэйкі – «Дарогамі жыцця», нататкі татарскага пісьменніка А. Мухітдзінава «Купала на Волзе», перадача з калгаса імя Янкі Купалы, радыёкампазіцыі «Янка Купала – перакладчык», «Янка Купала і тэатр», запісы творчых сустрэч з музея Янкі Купалы і інш. Вялікай папулярнасцю ў згаданы перыяд карысталіся праграмы: «Наша радыёбібліятэка» (па кнігах мастацкай і дакументальнай прозы і паэзіі, якія выпускала выдавецтва «Мастацкая літаратура»), «Творчыя партрэты пісьменнікаў» (удзельнічалі, як правіла, самі пісьменнікі, крытыкі, гучалі лепшыя вершы, апавяданні, урыўкі з найбольш вядомых раманаў і аповесцей), радыёчасопіс «Паэзія» (больш за дзесяць гадоў быў у эфіры Беларускага радыё, звычайна адкрываўся вершамі аднаго паэта; існавала некалькі рубрык: «Мой любімы паэт», «З паэтычнай спадчыны», «Ідзе паэтычная змена», «З паэтычнай фанатэкі», «Новыя пераклады»; за паўгадзіны праграмы выходзіла 5–6 пісьменніцкіх выступленняў), «За рабочым сталом пісьменніка». Безумоўна, асноўнай платформай для арганізацыі дыялога паміж пісьменнікам і яго аўдыторыяй была Галоўная рэдакцыя літаратурнадраматычнага вяшчання, менавіта ў яе тэматычных планах часцей за ўсё сустракаліся пісьменніцкія прозвішчы. Тым не менш пісьменніцкае слова актыўна выкарыстоўвалі і дзіцячая рэдакцыя, і рэдакцыя «Апошніх паведамленняў», і рэдакцыя прапаганды. Эфектыўнай формай супрацоўніцтва пісьменнікаў з радыё стала прыцягненне іх да ўдзелу ў трансляцыях, рэпартажах, прысвечаных дэманст- Веснік БДУ. Сер. 4. 2010. № 2 68 рацыям працоўных (гадавіна Кастрычніцкай рэвалюцыі, свята Першага мая), за якія адказвала рэдакцыя «Апошніх паведамленняў». Побач з вопытнымі журналістамі, каментатарамі, дыктарамі Беларускага радыё каля мікрафона выступалі беларускія пісьменнікі. Гэтыя выступленні часцей за ўсё ўяўлялі сабой палымяны зварот ці своечасовы грамадзянскі верш. Так, падчас святкавання 1 Мая 1958 г. у паэта Кастуся Кірэенкі (гл. НАРБ, ф. 871, воп. 2, адз. зах. 172, с. 97) нарадзіліся наступныя радкі: Наша свята – наш Май // Назаўсёды запомніцца // Непаўторнай праменнасцю // Светлых дарог // Я люблю гэты дзень // Дзень, што песнямі поўніцца, // Што краіну да новых вядзе перамог. Многія аўтары, выкарыстоўваючы моц празаічнага слова, па-мастацку апісвалі тое, што адбывалася на вуліцах. Міхась Калачынскі: Усе зямныя фарбы зліліся сёння на цэнтральнай магістралі, па якой коціцца хваля народнага лікавання. Здаецца, гэта маладая вясна запаліла свае зыркія вясёлкі ў гонар першамайскага свята (НАРБ, ф. 871, воп. 4, адз. зах. 172, с. 99). Практыка ўдзелу пісьменнікаў у святочных трансляцыях працягвалася да 1980-х гг. І не толькі Першамай ці гадавіна рэвалюцыі станавіліся прадметам для каментарыяў. Так, некаторыя з пісьменнікаў прымалі ўдзел у цырымоніі закладкі мемарыяльнага комплексу «Хатынь», адкрыцці Кургана Славы. Літаратурныя праграмы дзіцячай рэдакцыі адрозніваліся большай дыялагічнасцю, жывасцю і прастатой мовы (улічвалася, вядома, мэтавая аўдыторыя); тым не менш пытанні, якія ўздымаліся падчас пісьменніцкіх выступленняў, былі не зусім дзіцячымі. Так, у красавіку 1963 г. пісьменнікі звярнуліся да дзіцячай аўдыторыі з тэмай «На новабудоўлях рэспублікі» (гл. НАРБ, ф. 871, воп. 4, адз. 618, с. 29). У праграме прынялі ўдзел Л. Арабей, У. Нядзведскі, У. Дадзіёмаў, С. Грахоўскі. Кожны з аўтараў расказваў пра свой аб’ект падарожжа, даступна і без залішніх лічбаў, фактаў. Папулярнай перадачай дзіцячай рэдакцыі надоўга стала праграма «Аб кнізе, якая яшчэ ў чарнільніцы», яна дазваляла пісьменніку наладзіць прамы дыялог са сваім маленькім чытачом. Гасцямі станавіліся пісьменнікі і паэты, што пісалі для дзяцей. Напрыклад, у эфіры 17 чэрвеня 1963 г. пабывалі Артур Вольскі, Мікола Гамолка, Эдзі Агняцвет, Ядвіга Бяганская (гл. НАРБ, ф. 871, воп. 4, адз. зах. 725, с. 88). А. Вольскі прачытаў дзецям некалькі вершаў са сваёй новай кнігі «Куды плывуць караблікі»; М. Гамолка расказаў маленькім слухачам, што апошнія некалькі гадоў працаваў над творам аб асваенні космасу (навукова-фантастычны раман «Шосты акіян», п’еса «Бітва ў космасе»), а зараз на яго пісьмовым стале – рукапіс новага рамана «Сокалы-сакаляняты» пра гераічныя ўчынкі ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Акрамя гэтай праграмы існаваў шэраг іншых літаратурных праграм, якія рыхтаваліся дзіцячай рэдакцыяй: «Да вас новая кніжка ідзе», «На рабочым стале пісьменніка», «Сустрэча з тымі, хто піша кнігі», «Беларускія пісьменнікі – дзецям», «Слова маюць маладыя пісьменнікі» і інш. Такім чынам, прааналізаваўшы ўдзел пісьменнікаў у радыёпраграмах пасляваенных дзесяцігоддзяў, трэба адзначыць, што гэты ўдзел, папершае, быў невыпадковым і вельмі арганічным, паколькі адпавядаў агульнай тэндэнцыі, якая назіралася ў літаратуры, мастацтве, журналістыцы ў 1950–1960-я гг. і выяўлялася праз арыентацыю ўсіх формаў мастацтва на аператыўнае асвятленне працэсаў перабудовы ў краіне. Па-другое, нягледзячы на тое, што партыйныя нарады паранейшаму вызначалі рытм грамадскага жыцця, адметнасць гэтага перыяду ў тым, што вытворчагаспадарчыя праблемы і нават партыйна-савецкія пастановы і дырэктывы аналізаваліся праз канкрэтныя дзеянні савецкіх людзей у розных сферах жыцця, дзе праяўляліся самыя лепшыя рысы характару і паводзін кожнай асобы, калектыву і ў абагульненым выглядзе ўсяго грамадства. Беларускія пісьменнікі, публіцысты, дзеячы мастацтва былі ў пэўнай ступені тымі прарокамі, якія сваімі творамі ў перыядычным друку, каля мікрафона ўзбагачалі журналістыку вобразным і рэальным адлюстраваннем складанага жыцця. Пісьменнік выступаў актыўным суб’ектам радыёэфіру, станавіўся непасрэдным удзельнікам, а часам і арганізатарам радыёдыялога паміж сабой і аўдыторыяй: выкарыстоўваючы свае творчыя магчымасці, ён звяртаўся непасрэдна да слухача з новым творам ці адметнымі думкамі і развагамі па пэўнай праблеме. Гэта ў сваю чаргу актуалізавала грамадскі інтарэс да мастацкай літаратуры, павышала аўтарытэтнасць і прэстыж пісьменніцкай працы. ЛІТАРАТУРА Гісторыя беларускай літаратуры XX стагоддзя: У 4 т. Мн., 2002. Т. 3. Слука А . Г . Беларуская журналістыка: Вучэб. дапам.: У 3 ч. Мн., 2009. Ч. 3. Паступіў у рэдакцыю 04.04.10. Алена Аляксандраўна Беразоўская – старшы выкладчык кафедры тэлебачання і радыёвяшчання. https://elibrary.ru/item.asp?id=21812892&
|
| | |
| Статья написана 2 июня 2019 г. 17:11 |
Міцкевич та фантастика (Вікіпедія) Низку фантастичних, зокрема фентезійних, елементів містить найвідоміша книга Міцкевича «Пан Тадеуш». Проте безпосереднє відношення до наукової фантастики має його рукопис «Історія майбутнього» (пол.Historia przyszłości) — одне з піонерських досягнень європейської наукової фантастики. Автор, за наполяганням друзів, знищив рукописи, бо їх публікація могла на їх думку завдати шкоди польському договору. Як передбачали, твір являв собою дуже серйозне бачення майбутнього, що ішло врозріз від сучасної суспільно-політичної ситуації. Збереглися лише окремі фрагменти та кілька карт, що зберігаються в музеї Міцкевича в Парижі. *** Мицкевич как предвестник научной фантастики Антони Смушкевич в одной из первых польских монографий о научной фантастике показывает косвенное влияние неопубликованной « Истории будущего» Мицкевича на создание этого жанра. Работа никогда не была опубликована, и рукопись была потеряна; однако довольно много информации дают многочисленные заметки и письма, оставленные друзьям поэта. Энтони Эдвард Odyniec в письме Джулиан Корсак назвал историю будущего Дон Кихота своего времени [45] . Литературные ученые признают, что неопубликованные работы Мицкевича могут революционизировать мировую литературу [46] [47] [48] ; скорее всего, это опередило видения Жюля Верна , Герберта Джорджа Уэллса и Ежи Жулавского [46] [48] и даже превзошло их в научно-технических и социальных спекуляциях [46] . Мицкевич в письменной форме История будущего (некоторые фрагменты были написаны на французском языке ) была вдохновлена работами двух русских прозаиков: Яна Тадеуша Булхарина и Владимира Одоевского https://pl.wikipedia.org/wiki/Adam_Mickie... *** История будущего , фр. L'histoire d'avenir — неопубликованное, монументальное литературное произведение Адама Мицкевича , написанное автором в 1829 году в течение нескольких лет подряд во время его пребывания в Санкт-Петербурге , Дрездене и Париже . Период особенно интенсивной работы поэта над редактированием этой работы был 1834-1838. Рукописи последующих версий были утеряны или уничтожены, но определенную информацию о них предоставляют сохранившиеся записи и переписка друзей поэта. Антони Эдвард Одинец в письме к Юлиану Корсаку назвал историю будущего Дон Кихота своим временем [1],
Известно, что было создано семь версий Истории ... однако от них сохранилось лишь несколько карт (с 1833 и 1835) и многочисленные учетные записи из вторых рук. Адам Мицкевич по инициативе своих друзей последовательно подбрасывал, курил и выбрасывал новые рукописи, потому что он боялся, что их публикация повредит польскому делу, поскольку работа предсказывала очень серьезное видение будущего, расходящееся с тогдашней социально-политической ситуацией. Самый ранний, так называемый Санкт-Петербургская версия « Истории будущего» — утопический роман , который считается политической, научной и социальной фантазией и представляет собой видение рационалистического будущего . Последующие версии носят характер исторических договоров , журналистики или альтернативной истории с элементами юмора и гротеска , а последняя является антиутопическим романом . История ... это произведение, написанное частично Мицкевичем на польском языке , а частично — на Французский . В какой-то степени оно было вдохновлено чтением техничной утопии Яна Тадеуша Булхарина (« Сцена из частной жизни в 2028 году» , 1828), а позднее и работами Владимира Одоевского ( Косморама , 1840). Первая версия Мы знаем ее по информации, предоставленной другом поэта Антони Одынеца (он также получает название песни). Созданная в Петербурге в 1829 году, рукопись была утеряна. Написанная на французском языке, она представила фантазию о судьбе человечества — будущем триумфе технологий и моральном крахе Европы, а также о ее спасении женщин от китайского вторжения. Наблюдение за конкретными достижениями современной изобретательности и первые попытки технически воплощать жизнь в жизнь привели Мицкевича к созданию оригинальной картины будущего времени, в которой человек преодолеет время и пространство и установит межпланетную связь. Мир расширился из-за вступления Земли в отношения с планетами — но описания пришельцев Мицкевича не сохранились . Автор осознавал роль железнодорожного сообщения , поэтому его Европа покрыта густой сетью железных железных дорог, которая преображает фигуру мира . Благодаря огромным судам, пересекающим океаны и доставляющим товары в разные части света, будет создана международная торговая ярмарка . Мицкевич рассказывает о целых городах, домах и магазинах, построенных из железа на колесах, и несется по железным железным дорогам со всех сторон на ярмарку под Лиссабоном , где снова океан на гигантских кораблях приносит плоды из других частей света . Поэмы Архимеда появляются в прогнозе зеркал, установленных в огромных пространствах, таким образом, что огненные буквы, отраженные в первом в мгновение ока, отражаются в последнем . Благодаря этому стало возможным мгновенно передавать информацию в самые отдаленные уголки нашего земного шара. Небо висело гигантские телескопы , с помощью которых воздушные шары могут быть полностью земляной вид, и на земле , чтобы увидеть , что происходит на его спутников . Они были предоставлены Мицкевичем беспрецедентного расцветом технологии , и поэтому воздушные шары летать в воздухе , как журавль или гусь , который может достигать другие планеты, или инструменты , звук , с помощью которого сидит спокойно у камина в гостинице, вы можете слушать dawanych на концертах или лекцию уроков общедоступный . Автор также видел возможность создания самолета (более тяжелого, чем летательный аппарат с собственным двигателем): однажды это искусство можно усовершенствовать настолько, что паровой двигатель будет летать на своих крыльях без воздушного шара . Мицкевич показывает Европу, которая упала в будущем при китайском вторжении , но Запад спас женщин — они борцы завтрашнего дня . В двухпалатном польском парламенте они сидят в нижней палате , мужчины — в верхней палате . Героическая женщина-лидер, стоящая во главе женщин и молодежи, то есть тех частей общества, которые не потеряли своих чувств , преданности и героизма , выигрывает победоносную битву за Вислу . Работа Мицкевича — это не только утопический образ будущего, но и история. Представленное видение было взято с позиции вопросов, уже относящихся к прошлому. Рассказчик произносит свои проблемы в третьем веке третьего тысячелетия; он сам историк, а его работа историография . Начальная сюжетная ситуация приходится на 2000 год, две дальнейшие главы изображают картину 2100-2200 годов. Работа заканчивается описанием контактов людей с другими цивилизациями в космосе. Вторая версия Основанный в Париже и Дрездене, написанный на французском языке в 1831-1833 годах и предположительно сожженный в 1833 году, также упоминается как редакционный . Эта версия относится к журналистской фазе утопии Просвещения , повествование принимает форму историографического описания Вольтера . Автор показывает политическую ситуацию во Франции после свержения правления Луи-Филиппа . Европа перегружена революцией. Республиканцы попадают в тиски двух армий: монархической и федеративной (нечеловеческой в жестокости пролетариев , которые привели к расколу старой радикальной партии на реалистов и людей ). Во главе федерации стоят смелые лидеры: Дидко, Визат и Оправец, требующие отмены прав наследования и замены имен на номера.Поэтому было предложено заменить имена на числа, поскольку они ничего не выражают и поэтому их легко можно изменить. Таким образом, Франция, разделенная на десять серий, будет охватывать определенное количество граждан в каждой серии. Первый чиновник первой серии будет иметь номер 1, его подчиненные — номера 2, 3 и т. Д. У простых граждан не будет коэффициента. Такая система нанесла бы последний удар личной любви к себе и индивидуальности . Кровавые битвы заканчиваются убийством монархистов, а республиканцы имеют дело с пролетариями [2] . В этих прогнозах отчетливо видна значимость неизбежных политических и социальных изменений, которые увеличивают надежду на освобождение Польши, но также пугают последствиями спровоцированных стихий, эмоций, животных инстинктов человека. Третья версия Его существование подтверждается исключением из письма одному из редакторов, опубликованного на польском языке на польском паломничестве в 1933 году. Эта версия « Истории будущего» была написана во время написания Пана Тадеуша , это своего рода альтернативная история. Мицкевич преподносит ноябрьское восстание, завершившееся победой поляков. Польская армия, армия общеевропейской революции, идет с запада на восток, из Франции через Германию , Даугавпилс , Великий Новгород , чтобы уничтожить царскую Россию в конце XIX века и после победы над Окой создать Сибирскую республику. В 1899 году общий мир в Европе . Автор возвращается к предположениям будущего романа , рисуя несколько юмористическое видение будущей Польши на фоне новых социальных институтов и чудесных изобретений . Страна строит огромные здания, в общем, это монетаКостюшко , даже новый словарь создан, соответствующий новым потребностям и социальным отношениям (например: ватерлинии , Великий Бакаларц и т. Д.) [3] . В альтернативной истории, в которой провалилось ноябрьское восстание, Польша была поглощена Россией. Европа стонала при царе Иване. Все шло к худшему. Во Франции социальные институты существовали только для демонстрации и извне . Версия четвертая Он был создан после написания Пана Тадеуша в 1834-1835 годах, его также называют редакцией II . Рукопись была уничтожена автором, известно лишь, что эта версия захватывает будущее в свете победоносного бонапартизма . Пятая версия Отсюда и фрагмент, сохранившийся в автографе, который сейчас является собственностью музея Мицкевича в Париже . На самом деле это два фрагмента « Истории будущего» на французском языке, которые являются копиями двух отрывков из версий II и III, но образуют новую автономную литературную систему. Шестая версия Он был основан около 1842 года (рукопись была сожжена). Известен по рассказам Яна Сковацци, переданным Владиславу Мицкевичу . Что известно, так это то, что эта версия не берет мнимой истории , хотя она основана на рационалистических мотивациях. Версия седьмой Опубликовано в Авант-предложение Владислава Мицкевича в Melanges posthu-mes . Это импровизация о будущем в соответствии с историей Стефана Галензовского. Адам Мицкевич сделал это, когда на него повлиял тотализм, и он совершенно радикально изменил свое мнение с точки зрения технического прогресса и прогноза на будущее . Само заявление было создано как точная копия концепции города — Фаланстер Кароля Фурье, содержащийся в трактате Traile de Fassociation demestique et Agricole (1822). Мицкевич изучил учение святых-мононистовво время своего пребывания в России он более внимательно изучал его в Париже; это вызвало у него страх перед будущим, в котором человек потеряется в обществе, организованном педантичными и мелкими реформами. В сатирической импровизации поэт рассказывает о городе, накрытом крышей, как дом, и украшенном, как квартира, отапливаемым и освещенным, отрезанным от природы и капризов климата. За городом есть счастливый остров , лишенный благ цивилизации, но доступный лишь немногим [4] . Автор карикатура общество будущего процветания — изолированное от природы, по щадящей методике борьбы за существование уменьшались духовно , niewidujące даже луну и звездами, и отрезано от источника острых ощущений и впечатлений от самого ценной эстетики. В результате полемики с идеями святых-мионистов Мицкевич создал семена нового варианта антиутопии, хотя он не был одинок в своих размышлениях (Трактат Раскин , Мюссет , Эмерсон) Мицкевич как предшественник научной фантастики Работа, хотя и сохранилась только в небольших фрагментах и подержанных отчетах, указывает на уникальный пророческий смысл автора, который в первой половине девятнадцатого века предсказал огромный прогресс человечества в цивилизации. Мицкевич предсказал в истории будущего множество прорывных изобретений, таких как устройства для записи и передачи звука и изображения, самолеты , космические аппараты , волоконная оптика (идея передачи информации с помощью световых лучей, отражающихся от зеркал — зеркало Архимеда ), электронные системы учета населения (создание человеческих обществ) нумеруются путем замены имен номерами). Насколько продвинута была мысль о барде, свидетельствует тот факт, что телефон был изобретен только в 1875 году, фонограф — два года спустя, а Юлиус Верн , самый известный писатель-фантаст XIX века, выпустил свой первый роман только в 1863 году. Литературные ученые признают, что неопубликованная работа Мицкевича , предшественник научных достижений европейского воображения, формируя основу для образованной гораздо более поздней конвенции научной фантастики, она может произвести революцию в мировой литературе. Скорее всего, это было впереди видений Юлиуса Верна, Герберта Джорджа Уэллса и Ежи Жулавски [5]и даже превзойти их в научно-технических и социальных спекуляциях [6] . Он также был очень смелым и точным в оценке социальных и сознательных изменений. Автор Истории ... оказался глубоким реалистом, заметив зависимость между достижениями науки , техники и промышленности и психологическим типом человека, который их производит, его характером , отношением , моралью и культурой . Рационалистическое видение будущего не получает полного одобрения Мицкевича. Современный поэт изобретений, технического прогресса и промышленного развития боится, что упрощенная жизнь и комфорт приведут человека к его одностороннему развитию. Во-первых, погружаясь в поклонение разуму и материализмуон потеряет способность быть идеологическим. Во-вторых, оно станет ленивым, эгоистичным и равнодушным, что решит вопрос об уязвимости целых обществ, которые не готовы опровергнуть нападение других сообществ, которые поддерживают свою силу, волю и желание преобразовать мир. Таким образом, Мицкевич создает новый литературный жанр — историю будущего и задолго до аналогичной концепции Герберта Уэллса. Видение Польши, спасающей Европу от истребления, является следом мессианских интересов поэта. Интересна также концепция угрозы с Востока — захватчики были выбраны Мицкевичем из Китая, хотя в то время Китай не был силен в политическом отношении и, кроме того, в значительной степени зависел от Англии . Создавая версию катастрофического прогноза , Мицкевич выразил определенные возможности мышления, развитые в более широком масштабе в литературе и философии межвоенного периода, например Шпенглер ( Сумерки Запада , 1917),Znaniecki , Zdziechowski — научные батальные истории , произведения Виткаци ( Прощание с осенью 1927 года, Ненасытность , 1930) [7] . Мицкевич не пересекает достижения науки или технического прогресса. Однако он был последовательным критиком разума и науки без совести . Это стало результатом его убеждения, что абсолютизация науки, стекла и зрения — это узурпация, которая может привести человечество к катастрофе, что совесть и мораль людей, которые в будущем будут править чудесами промышленности и мира, не являются безразличным, не важным вопросом , И что сейчас — впереди будущего — вы должны подумать об этом и поработать над этим. В 1843 году Мицкевич говорил о будущем индустриальной цивилизации, обращаясь к своим молодым слушателям в Коллеж де Франс : « Не поддавайтесь соблазну доктриной, постоянно подтверждающей« особенности », как если бы судьба сегодняшней молодежи состояла лишь в том, чтобы усовершенствовать дотошные детали отрасли. Никто, кроме нас, не восхищается чудесами промышленности и ее огромной силой, которая в конечном итоге будет господствовать над всем миром; но здесь речь идет о высшем, речь идет о духе, который будет использоваться всеми этими неизмеримыми промышленными средствами, который будет охватывать господство над миром. Арсеналы не имеют собственного мнения, арсеналы предназначены для использования победителем . Сноски Письмо J. E. Odyniec Корсак от 9 мая 1829. A. Mickiewicz, Works , vol. 4, под редакцией J. Krzyżanowski, Czytelnik, Warszawa 1955. Польский Пилигрим 28 июня 1833 года. Авант-предложение Владислава Мицкевича в: Melanges posthu-mes ", сер. 1 (стр. 156 и след.). А. Войчик, М. Энглендер: Строители звезд. Варшава 1980. Smuszkiewicz: заколдованная игра. Очерк истории польской научной фантастики. Познань 1982, с. 40-41. С. Skwarczyńska: Мицкевича "История будущего" и его литературные проекты. Лодзь 1964. Библиография М. П. Алексеев: Идеи «Истории будущего». Мицкевича ирусская утопическая мысль 20-х-30-х годов XIX века , Славия 38 (1959) з. 1. Тадеуш Булхарин: Сцена из частной жизни в 2028 году , 1828. A.Cyżevskij, Neue Leserfuchte, II, 16, Die altestern russischen technischen Utopien , Zeitschrift fiir Slavische Philologie, 1956, No. 2. Кароль Фурье: Traile de Fassociation demestique et Agricole , 1822 Adam Mickiewicz, Works , том 4, под редакцией J. Krzyżanowski, Варшава, 1955. Владислав Мицкевич: Avant-предложение в: Melanges posthu-mes . Владимир Одоевский: Косморама , 1840. Письмо J. E. Odyniec Корсак от 9 мая 1829 . В. Островский: Воображаемая история , заг. Rodz. Лит., 1960 с. 2. Паломник Польши , 28 июня 1833 г. Станислав Пигонь: Метаморфоза "Истории будущего" , в: Всегда о Нем , Краков 1960. Станислав Pigoń: О Mickiewiczowa "L'Histoire де l'Avenir" ( Sur «d'Histoire де l'Avenir«де Мицкевича ), Бюллетень Intern. Академия Наук и Латвийских Краковий, Classe de Phil ..., 1931, № 4-6, с. 126-129. С. Skwarczyńska: Мицкевича "История будущего" и ее литературные реализации, наряду с подобием автографа , Лодзь 1964. Б. Смушкевич: Заколдованная игра. Очерк истории польской научной фантастики , Познань 1982. Янина Щешняк: Научно-фантастические элементы в «Истории будущего» Адама Мицкевича и «Вымышленные истории» Болеслава Пруса , в: Романтическое наследие в литературе позитивизма и «Молодая Польша» , изд. Е. Лох, изд. UMCS, Люблин, 1988. Станислав Игнаций Виткевич: Прощание с осенью . Станислав Игнаций Виткевич: Ненасытность . А. Войчик, М. Энглендер: Строители звезд , Варшава, 1980. Внешние ссылки Леха Маковецкий: «Код Адама Мицкевича ...» Зофия Трояновичова: Что вы делали с людьми, Мицкевич? Текст исключения из письма одному из редакторов , стр. 127 и след. А. Земкевич: Русские опечатки в: Rzeczpospolia , 13 VIII 2011 Категории :Работа Адама МицкевичаПольские фантастические романы https://pl.wikipedia.org/wiki/Historia_pr... *** История будущего Адам Мицкевич Неопубликованный, известный только по рассказам и небольшим фрагментам, утопический роман Адама Мицкевича. Автор трактата «История будущего» , предшественник достижений европейской научной фантастики. Только несколько карточек, хранящихся в музее Мицкевича в Париже, сохранились от всей работы. Автор по настоянию своих друзей уничтожил свои рукописи — их публикация может нанести ущерб польскому делу, поскольку договор предсказывал очень серьезное видение будущего, расходящееся с тогдашней социальной и политической ситуацией. Как было установлено, было несколько вариантов работы: первая — она была создана в Петербурге в 1829 году (рукопись была утрачена). Мы знаем ее по информации друга поэта Антония Одинеца, другого- была основана в Париже и Дрездене, написана в 1831-1835 гг., как сообщается, сожжена в 1833 г. (так называемая редакция I, см. A. Mickiewicz, Dzieła, том 4, под редакцией J. Krzyżanowski, Czytelnik, W. 1955); третье — исключение из письма одному из редакторов, опубликованное на польском языке в «Pilgrim Polskie» 28 июня 1833 года, четвертое — созданное после написания Пана Тадеуша в 1834–1835 годах (так называемые редакторы II, уничтоженная рукопись), пятое — фрагмент, сохранившийся в автограф ( на самом деле 2 части: чем короче и длиннее) — свойство Мицкевич музея в Париже (.. , см. Мицкевич, Собрание сочинений, том 4, изд J. Кржижановский, В. 1955), шестой- известен по рассказам Яна Сковаззи, переданным Владиславу Мицкевичу (создан около 1842 года — рукопись сожжена); седьмое — импровизация на будущее по рассказу Стефана Галензовского. Мы обязаны названием песни Антони Одынкови. Он также сообщает о предположениях 1-й версии Истории будущего, Наблюдение за конкретными достижениями современной изобретательности, первые попытки технически воплощать жизнь в жизнь привели Мицкевича к оригинальной картине будущего времени, в котором человек преодолеет время и пространство и установит межпланетную связь. Автору договора было известно о роли железнодорожного сообщения, поэтому его Европа покрыта сетью железных дорог, которая «трансформирует форму мира». Благодаря им, а также благодаря «гигантским кораблям», блуждающим по океанам, состоится международная ярмарка. Он рассказал Мицкевичу о «целых городах домов и магазинов, построенных из железа на колесах и несущихся по железным железным дорогам со всех сторон людей к ярмарке под Лиссабоном, где снова океан на гигантских кораблях приносит плоды из других частей света». По прогнозу Мицкевича, зеркала Архимеда установлены в огромных пространствах таким образом, что огненные буквы, отраженные в первом мгновение ока, отражаются в последних «гигантских телескопах», через которые воздушные шары можно увидеть по всей Земле, а с Земли увидеть, что происходит на его спутниках "; акустические инструменты, с помощью которых «тихо сидя у камина, в отелях можно слушать концерты, проводимые в городе, или лекции на общественных уроках». Беговая дорожка Мицкевича опережает многие годы научно-фантастических предсказаний Дж. Верна, но она также очень смела в оценке социальных и сознательных изменений. Автор историион оказался глубоким реалистом, отмечая зависимость между достижениями науки, техники и промышленности и психологическим типом человека, который их производит, его характером, отношением, моралью и культурой. Рациональное видение будущего не получает полного одобрения Мицкевича. Современный поэт изобретений, технического прогресса и промышленного развития боится, что упрощенная жизнь и комфорт приведут к одностороннему развитию. Прежде всего он погрузится в поклонение разуму и материализму, потеряв способность к идеологическому импульсу; во-вторых, леность, эгоизм, безразличие, которые решат вопрос об уязвимости целых обществ, не готовых отразить нападение других сообществ, сохраняющих власть, волю, желание преобразовать мир. Мицкевич прогнозирует гигантское начало Азии с Европой, вторжение в Европу китайцев, которые отбросят Польшу, спасая западноевропейскую культуру от разрушения. Победоносное сражение за Вислу ведет женщина-лидер, которую возглавляют женщины и молодежь, единственная фракция общества, которая не потеряла своих чувств, преданности и героизма. Договор Мицкевича — это не только утопический образ будущего, но и история. Представленное видение было взято из положения вещей, уже принадлежащих прошлому. Рассказчик произносит свои проблемы в третьем веке следующего тысячелетия; он сам историк и его дзидо-историография. Начальная сюжетная ситуация приходится на 2000 год, две дальнейшие главы изображают картину 2100-2200 годов. Таким образом, Мицкевич создает новый литературный жанр — историю будущего и задолго до аналогичной концепции Герберта Уэллса. На генезис первой версии « Истории будущего» повлияло, возможно, чтение технической утопии Т. Булхарина. Видение Польши, спасающей Европу от истребления, является следом мессианских интересов поэта. Само понятие «угроза Востока» является относительно наиболее интересным: китаец Мицкевич выбрал захватчиков, хотя Китай не был силен в политическом плане и зависел от Англии, создание версии катастрофического прогноза выражало некоторые возможности мышления, развитые в более широком масштабе в литературе и философии. межвоенного периода (Шпенглер, Знаницкий, Здзеховский, рассказы о научных битвах, произведения Станислава Игнация Виткевича (Прощай, осень , Ненасытность ). Вторая версия Истории будущегоотносится к журналистской фазе утопии Просвещения, повествование принимает форму историографического описания Вольтера. Автор показывает политическую ситуацию во Франции после свержения правления Луи-Филиппа. Европа перегружена революцией. Республиканцы попадают в тиски двух армий: монархической и федеративной (бесчеловечной в жестокости пролетариев, которые привели к расколу в старой радикальной партии «реалистов» и «людей»). Во главе федерации стоят смелые лидеры: Дидко, Визат, Оправец, требующие отмены прав наследственности и замены имен на числа. Кровавые битвы заканчиваются убийством монархистов, а республиканцы имеют дело с пролетариями. Знайте в этих прогнозах объявление о неизбежных политических и социальных изменениях, которые увеличивают надежду на освобождение Польши, В исключении из письма одному из редакторов Мицкевич возвращается к предположениям о «будущем романе», рисуя несколько юмористическое видение будущей Польши на фоне новых социальных институтов и «чудесных изобретений». В стране строятся огромные здания, в общем пользовании есть монета «Костюшко», создается даже новый словарный запас, соответствующий новым потребностям и социальным отношениям (ватерлинии, великому бакарарцу и т. Д.). Эта версия была создана во время написания Пана Тадеуша, опубликованного в 1833 году, изданного в июне в польском паломничестве это своего рода альтернативная история. Так называемый. Фрагменты Истории будущего являются копиями двух фрагментов из версий II и III, создавая новую, автономную литературную систему. Версия была создана около 1842 года, она не берет мнимой истории, хотя она основана на рационалистических мотивациях. Заслуживает внимания «Импровизация будущего», опубликованная Владиславом Мицкевичем в «Avant-offer» в «Melanges posthu-mes», сыр. 1 (стр. 156 и след.). Это импровизация, сделанная в период, когда Мицкевич находился под влиянием тауанизма и довольно радикально изменил свою точку зрения в плане технического прогресса, прогнозов на будущее. Само заявление было создано как копия концепции города-фаланстера К. Фурье, содержащейся в трактате Traile de Fassociation demestique et Agricole (1822). Мицкевич изучал учение святых-мононистов во время своего пребывания в России, он более внимательно изучал его в Париже; это вызвало у него страх перед будущим, в котором человек потеряется в обществе, организованном педантичными и мелкими реформами. В сатирической импровизации поэт говорит о городе, накрытом крышей, как дом, высохшем, как квартира, отапливаемом и освещенном, отрезанном от природы, капризами климата. За городом есть «счастливый остров», лишенный благ цивилизации, но доступный лишь немногим, автор каричит будущее общество процветания — изолированное от природы, прощенное техникой борьбы за существование, «духовный» минус: даже луна и звезды не видны, поэтому отрезаны от источника эмоций и самых ценных эстетических стимулов. Полемизируя идеи святых-мононистов, Мицкевич создает семена новой разновидности литературной антиутопии, хотя он не одинок в своих размышлениях (трактаты Ruskin, Musset, Emerson). http://encyklopediafantastyki.pl/index.ph... PANI TWARDOWSKA https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B...
|
| | |
| Статья написана 1 июня 2019 г. 20:36 |
Клубок Зямлі, агорнуты крывавым туманом і згараючы ў ім, рабіў свой вечны шлях у сістэме Сонца. Найгусцей прыпаў туман на прасторы Беларусі. Пад гулкі грукат гармат, траскатанне стрэльбаў і кулямётаў, пры водбліску страшных пажарышчаў раздаваліся дзікія воплі і балючыя стагнанні забіваных, рэзаных, паміраючых з голаду людзей. Могілкі і турмы перапоўнілісь. Грэх спавіў кожнае сэрца. Крывёю і слязьмі пазаплывалі вочы. Сцені памёршых продкаў у смяротнай нудзе стаялі над распятай краінай і адварачываліся ад сваіх затопленых смуроднаю запечанай крывёй могілак. З расцерзаным да краю сэрцам вялікага гуманіста вылез у поцемках з няведамай патомкам ямы панураны Францыск Скарына і падаўся ў начавым паветры да свайго радзімага Полацка. Даўгія, шырокія полы мантыі доктара лекарскіх і вызваленых навук развяваліся ад ветру, а яркі арэол наўкола сумнай галавы то разгараўся, то змяркаў.
Пралятаючы над слаба асвятлёным дзеля боязні аэрапланаў Менскам, сцень доктара шукаў вачмі таго шпіталя, дзе ляжаў пры смерці хворы з галадухі Янка Купала. Пабачыўшы над цёмным домам ззячую кружэлку арэолу песняра, сцень спусціўся ў ціхую палату і стаў над сваім нядужым сябрам. — Як маешся, мой браце? — без слоў спытаўся доктар у стагнаўшага паэта. Хворы з трудом заварушыўся і сумна паглядзеў на гуманіста. — Не мукі цела страшны, — прачытаў Францыск Скарына ў кроткіх галубых вачах, — баліць душа. — Лячу ў Полацак, хачу даведацца, што цяпер там? — сказаў цераз невялікае маўчанне доктар. — Скрозь адно... Што тут, што ў Вільні, што ў Смаленску і скрозь на Бацькаўшчыне мілай... — пакратаў перасохшымі ад смагі вустамі паэт. Доктар засмучона схіліўся галавою да грудзей і доўга так стаяў. — На сход! — сказаў у непрытомнасці Купала і збудзіў ад чорных дум паніклы сцень. — Каму і на які? — азваўся рэхам сцень. Памаўчаў і прамовіў горка: — Магутны кліч твой раздаецца ўжо даўно — і скрозь, ад краю ў край, па Беларусі... А шмат з'явілася? Народ за доўгія вякі няволі аглох і зрабіўся нячулым. — Што рабіць? — ізноў, як у гарачцы, застагнаў Купала. — Што рабіць? — перапытаўся доктар, — тое, што ты і робіш. Але каб зразумеў народ наш паспаліты патрэбу сходу, ці не сабрацца спачатку толькі нам, будзіўшым яго на дабро ўсе вякі і кожны час? — Добра... — прашаптаў паэт і сціх. Сцень вылецеў з палаты і не падаўся далей к Полацку, а павярнуў назад к Ашмяншчыне. Здалёку ўвідзеў ён на могілцы ў Жупранах вялікі яркі арэол народнага баяна. Францыск Скарына спусціўся ля касцёла і чыркнуўся няўмысля палою мантыі аб спячага п'янога легіянера. — Пся крэў! Холера! Быдло бялоруске! — закрычаў патурбаваны доктарам жандар, а яму рэхам адазваўся з-пад зямлі жудасна-балючы стогн бацькі адраджэння. — Не стагні, мой браце любы! Барзджэй бяры ты сваю «Дудку» й «Смык», пойдзем на сход склікаць! — сказаў яму заместа прывітання доктар. З магілы ўзняўся сцень вусатай постаці. — Засіпла мая дудка, а смык не маець скрыпкі... — безнадзейна пажаліўся Багушэвіч і дадаў, падумаўшы аб сваёй музе: Каб ты так іграла, Каб немарасць брала!.. — Твая «Дудка» грыміць, мой браце, на ўвесь край, а да «Смыка» дарабіла ж «Скрыпку» Цётка. Пойдзем зараз у Лідчыну на той вясковы могільнік, пабудзім на сход найперш яе, бо гэтая руплівая сяброўка склікаць умее найлепш за ўсіх. І два сцені паляцелі побач у Лідчыну. Поўная запалу і энергіі, хаця худзенькая і бледная, ляцела ўжо сама да іх пяснярка і паэтычна, ціханька пяяла ў адказ на свае думкі: Можа, хто з дзетак скруце жалейку, Унучку паломанай ліры. І так заіграе, што ўсенька зямелька Пачуе мой одгалас шчыры... — Ах, браточкі-галубочкі! — загаманіла яна без дальніх слоў. — Трэба так: адзін на ўсход, другі на захад, а я з тым-сім паклічу тых, што спачываюць на чужыне, — і зараз паняслася. Неўзабаве сцені памёршых і духі жывых сцякаліся на свой Парнас з усіх бакоў. Пакашліваючы, брыў з далёкай Ялты калматабровы Максім Багдановіч. Спяшаўся, як заўсёды, з Галіцыі, з сваей магілы ў Закапаным, запыханы Іван Луцкевіч. Глабаўся з-пад груду трупаў брацкай магілы ў Коўне Лявон Гмырак. Шыбка йшоў у хутры і ў зімовай сібірскай шапцы з Кракава даўгі Алесь Гарун. Важна і спакойна пасуваўся з Меншчыны пан Вінцук Дунін-Марцінкевіч. Як непрытомны прыбліжаўся з Кіева празрыста-белы Сяргей Палуян з сінім шнурам на шыі... Прысадзіста калдыбаў разважны каранасты Карусь Каганец. Там ішлі яшчэ й другія. А клубок Зямлі, згараючы ў крывавым тумане, ляцеў а ляцеў сваім вечным шляхам, як бы нічога не было. М.Гарэцкі "Фантазія" 1921 Гарэцкі М. Фантазія. Выбраныя творы. Минск, 2009. С.117-119..pdf :::: Фантазія: [Апавяданне] // Бел. ведамасці. 1921. 24 кастр. / Без подпісу/ Горецкий в 1921 году был редактором в газетах «Наша думка» и «Беларускія ведамасці». «Наша думка» (Політычная, экономічная, і літэратурная тыднёвая газэта) выходила в Вильнюсе с 13 января 1920 г. до 8 июля 1921 г.; Горецкий там был редактор-издатель. Но «Фантазія» печаталась не там, а в газете «Беларускія ведамасці» 24 октября 1921 года. «Беларускія ведамасці» выходили с 29 сентября 1921 года до января 1922 года (всего 16 номеров); Горецкий там тоже был редактор-издатель. Зборнік "Беларускіх ведамасцей" №2/1921 Творы / Максім Гарэцкі Вид документа: Книги Автор: Гарэцкі, М. І. (1893—1938) Опубликовано: Мінск : Мастацкая літаратура, 1990 Физические характеристики: 628, [1] с. ; 21 см Примечания: Бібліяграфія ў каментарыях: с. 516―605, бібліяграфія ў падрадковых заўвагах Паказальнікі: с. 606―624 3100 экз. Змест: Дзве душы : аповесць ; Апавяданні (Фантазія) ; Жартаўлівы пісарэвіч : п'еса ; Літаратурная крытыка і публіцыстыка ; Лісты :::: Максiм Гарэцкi Серия Бiблiятэка беларускай класiкi Название Творы Издательство Мастацкая лiтаратура Год издания 1995 
:::: В.Ю. Бароўка Віцебскі дзяржаўны ўніверсітэт імя П.М. Машэрава МАСТАЦКАЯ ІНТЭРПРЭТАЦЫЯ АСОБЫ I ДЗЕЙНАСЦІ ФРАНЦЫСКА СКАРЫНЫ ЯК АКСІЯЛАГІЧНАЯ ПРАБЛЕМА (на матэрыяле беларускай прозы XX стагоддзя) Культура, па словах Ю.М.Лотмана, — гэта прастора ўласных імёнаў, кожнае з якіх выклікае пэўныя асацыяцыі, звязаныя з рэпутацыяй носьбіта. Францыск Скарына — знакавая постаць у бе-ларускай гісторыі і культуры. Асноўную ролю ў фарміраванні яго гісторыка-культурнай рэпутацыі адыгралі гісторыкі і філосафы, прычыніліся да гэтай справы і літаратары. Першыя спробы мастац-кага асэнсавання асобы і дзейнасці Францыска Скарыны ў айчыннай прозе былі зроблены пісьменнікамі 1920-х гадоў. Максім Гарэцкі ў апавяданні "Фантазія” (1921) абраў аналітычны ра-курс. Францыск Скарына ў асвятленні Гарэцкага — "вялікі іуманіст”, што будзіў "люд наш паспаліты” "на дабро ўсе вякі і кожны час” [1, с.119]. Ён балюча перажывае за лёс сваіх землякоў у перыяд грамадзянскай вайны: "Клубок зямлі, агорнуты крывавым туманам і згараючы ў ім, рабіў свой вечны шлях у сыстэме сонца. Найгусцей прыпаў туман на прасторы Беларусі. Пад гулкі грукат гармат, траскатанне стрэльбаў і пулямётаў, пры водбліску страшных пажарышчаў раздаваліся дзікія воплі і балючыя стагнанні забіваемых, рэзаных, паміраючых з го-ладу людзей. Могілкі і турмы перапоўнілісь. Грэх спавіў кожнае сэрца. Крывёю і слязьмі заплывалі вочы” [1, с.118]. Цень Скарыны склікае цені слынных дзеячаў культуры на вялікі сход, мэта якога -разам знайсці выхад са складанага становішча і падказаць яго народу. Фінал апавядання сэнсава шматзначны: "А клубок зямлі, згараючы ў крывавым тумане, ляцеў і ляцеў сваім вечным шляхам, як бы нічога не было” [1, с.120]. Паводле М.Гарэцкага, культура і літаратура — фундамент, інтэгральная сіла для развіцця грамадства, аднак гуманістычныя ідэалы надзвычай цяжка адрад-жаць у крывавы час. У 1926 годзе з’явілася аповесць Сымона Хурсіка "Францішак Скарына”, у якой знітоўваліся эмпірычны і аналітычны пачаткі. Там узнаўляўся момант, калі ў Вільні летам 1530 года згарэла друкарня Скарыны. Пісьменнік ствараў псіхалагічны партрэт адукаванага чалавека эпохі Адрад-жэння на падставе афіцыйных і ўласных аксіялагічных імператываў свайго часу. Францыск Скары-на ў паказе С.Хурсіка — гуманіст, мысляр, чалавек дзеяння, "вялікі палачанін”, "бакалаўр філязофіі”, "доктар лекарскіх навук”, чыё імя вядома ўсяму вучонаму Захаду, "хто адмовіўся ад пыху і блеску каралеўскіх двароў абы толькі працаваць на карысць свайго народу” [2, с.13]. Францішак Скарына выдае кнігі на блізкай народу мове са спадзяваннем: "Кожная новая кніжачка — крок для самазаба-роны, вялікі крок да перамогі беларуса-бедняка над сваімі ворагамі” [2, с.14]. Першадрукар рэпрэ-зентуецца духоўным апанентам служак каталіцкай і праваслаўнай царквы, ворагам панства, пра-зорцам. Ён пераканана гаворыць маладому работніку Данілу, што палякі прагнуць царкоўнай уніі, каб канчаткова заняволіць беларусаў. Бога Скарына ставіць побач з чалавекам. Калі гарыць дру-карня, асветнік асмельваецца сумнявацца ва ўсталяваным светапарадку: "I Бог на гэта спакойна пазірае?.. Чаму яго праўда гэтак далёка ад нас?.. А мо’ яе і зусім няма, мо’ наўкол усюды толькі пус-тэча?..” [2, с.27]. Ён у адчаі абураецца Богу: "Што ты скажаш людзям на сваім страшным судзе? А я ў цябе спытаю!!!” [2, с.40]. Празаік падкрэслівае, што надзвычайная адукаванасць Скарыны і неаду-каванасць асноўнай масы насельніцтва стала прычынай абвінавачванняў у хаўрусаванні друкара з д’яблам. Калі Скарына даведаўся, што па нагаворы польскага пана царкоўны стараста Грыгор падпаліў друкарню, то з горыччу заўважыў, што яго суайчыннікі самі губяць свае душы, прадаюць сябе ў няволю. С.Хурсік асучасніў вобраз Скарыны і яго памочніка Данілы. Ён не пазбегнуў ідэалагічных штампаў свайго часу: работнік друкарні больш спрактыкаваны ў жыццёвых справах за доктара лекарскіх навук, народ цёмны і мае вялікую патрэбу ў палітычным прасвятленні, каталіцкая і праваслаўная царква адзіныя ў імкненні стрымліваць прагрэс і народны гнеў, пер-шадрукара найперш хвалююць сацыяльныя пытанні. Дарэчы работнікаў друкарні пісьменнік на-зывае супрацоўнікамі, пра сябе Скарына гаворыць, што ён кіруе (курсіў мой — В.Б.] друкарняй. Мас-тацкая інтэрпрэтацыя жыцця і дзейнасці Скарыны падначальваліся мэце паказаць, што мара пра сацыяльную справядлівасць ніколі не пакідала перадавых людзей. У 1951 годзе пабачыў свет рускамоўны раман Міколы Садковіча і Яўгена Львова 'Теоргій Ска-рына”, дзе біяграфія Скарыны стала сюжэтаўтваральным элементам твора. Першадрукар насупе-рак таму, што пазначана ім самім, называецца выключна толькі Георгіем. Аўтары расказалі пра гады юнацтва асветніка ў Полацку, падарожжа ў Кракаў і вучобу ў Кракаўскім універсітэце, жыццё ў Празе, знаходжанне ў Падуі, друкарскую дзейнасць у Празе і Вільні. Усё гэта падавалася на шырокім гістарычным палатне канца XIV — першай трэці XV стагоддзя, адзнакамі якога былі процістаянне гарадской улады і рамеснікаў, Вялікага княства Літоўскага і Вялікага княства Маскоўскага; дзейнасць праваслаўных брацтваў, рэфармацыйны рух у Заходняй Еўропе. Скарына ў рамане пастаянна знаходзіцца ў гушчы падзей побач з вядомымі людзьмі таго часу: Мікалаем Капернікам, Міхайлам Глінскім, Томасам Мюнцарам, Марцінам Лютэрам. У рамантычным рэчыш-чы паказана юнацкае каханне Скарыны да Маргарыты і непадзельнае каханне да яго прыгожай жыхаркі Падуі. Асоба Францыска Скарыны ідэалізавалася: ён прадставаў увасабленнем грамадзян-скай мужнасці, абаронцам справядлівасці, ахопленым прагай здабываць веды і несці іх народу, вечным выгнаннікам у сацыяльна несправядлівым свеце. Атмасфера першага пасляваеннага дзясяцігоддзя яскрава адбілася ў трактоўцы вобразаў нямецкага рыцара-арыстакрата Рэйхенберга і прускага караля Альбрэхта Гагенцолерна як вераломных і крывадушных асоб, што рабілі хітрыя захады для духоўнага паняволення славянскіх народаў, а таксама ў пазіцыянаванні Скарыны як інтэрнацыяналіста і чалавека, што смела кідае выклік неспрыяльным абставінам. Алег Лойка ў рамане-эсэ "Францыск Скарына, або сонца маладзіковае” (1989) абраў нарацый-най дамінантай аповед пра адчуванні, памкненні, духоўны свет Скарыны. У творы цесна спалуча-ны гістарычныя факты і пісьменніцкія гіпотэзы адносна біяграфіі першадрукара. Скарына ў рама-не — тыповы прадстаўнік эпохі Адраджэння, што верыць у вялікія магчымасці чалавека, адчувае маральны абавязак перад Богам і людзьмі. Яго захапляюць "Жыціе Еўфрасінні Полацкай”, Полацкі летапіс, спадчына Кірылы і Мяфодзія, Кірылы Тураўскага, ён натхняецца Бібліяй, спасцігае ідэі Арыстоцеля, Яна Гуса, аспрэчвае пазіцыі Марціна Лютэра. Ён выдатны знаўца біблейскай і свецкай гісторыі. Разам з тым, Скарына — патрыёт, дабрачынны хрысціянін. Апавядальнік прызнаваўся, што не ведае дакладнай даты нараджэння беларускага першадрукара, але, паколькі сонца і паўмесяц — знак Скарыны, яго друкарскі сігнет, то, магчыма, такі выбар Скарынам друкарскага знаку быў абумоўлены памяццю года, у які нарадзіўся. Апавядальнік цвёрда перакананы, што на-раджэнне ў талерантным Полацку сфарміравала светаразуменне першадрукара: "I тое было ~ 40 ~ ўдзячнай глебай, тое было прычынай шырыні светаразумення маладога сына купецкага Францішка, ягонага ўзвышэння па-над верамі з вылучэннем як першаснага свайго палачанства, сваёй прыналежнасці, па-першае, да яго, а затым ужо да царквы ці да касцёла, да той ці іншай ве-ры” [3, с.10]. Час, у які жыў Скарына, абвяшчаў, што для чалавека "айчынай ёсць веды” [3, с.51]. Францыск Скарына адчуваў сваю агульнаеўрапейскасць, аднак ён не толькі агульнаеўрапейскі інтэлігент, а "яшчэ і ўсееўрапейскі хрысціянін, той, які ані кропелечкі не мае ў сваёй крыві рэлігійнага фанатызму, нецярпімасці да інакшых веравызнанняў, інакшых народаў’ [3, с.263]. Рэлігійная талерантнасць Скарыны, па версіі апавядальніка, верагодна, сілкавалася і сямейнымі абставінамі: яго бацькі маглі быць рознай веры, яго бацька мог па купецкіх справах памяняць веру паміж нараджэннем сыноў. Пры выданні кніг Бібліі Францыск Скарына найперш думаў пра "ўзбагачэнне душ” [3, с.15], вроцлаўскаму пракурору ён патлумачыў: "Я пазнаў мовы Божыя — і стара-славянскую, і лаціну, але я быў бы не сынам бацькі свайго, каб, слова Божае пазнаўшы, не цераз слова бацькі люду паспалітаму перадаў!” [3, с.136]. Скарына любіў свой час, верыў у сілу слова: "Люблю но-вы свет, які мы адкрылі, друкарскі вартштат, які мы адкрылі, гарады, якія мы выбудавалі, як песню каменя гімны небу, паэмы вітражных вясёлак, звадчатыя скляпенні, поўныя музыкі арганаў. Мы павесілі на званіцы званы, каб званіць славу Боіу і папярэджваць ад ворагаў, ад пажару, ад мору. Мы перад пагрозай дзікунскіх мячоў і капытоў першыя выпрабоўвалі пробу ўніі — слова: Кальмарская ўнія, Шатландская ўнія, Крэўская ўнія! 3 Крэва нарадзіўся Грунвальд!” [3, с.290]. Рэфарматар па духу, Скарына хацеў зрабіць адукацыю больш дасіупнай "людзям паспалітым”. Францыск Асізскі, Ян Гус, Марцін Лютэр пратэставалі супраць сквапнасці, пампезнасці, крывадушнасці духавенства. Ён жа не выступаў супраць царквы як канфесійнай арганізацыі, але выданне ім кніг садзейнічала спрашчэнню царкоўнага рытуалу. Знакамітасцямі часоў Скарыны былі гліняны чэшскі Голем, кульгавы каралеўскі блазан Станіслаў Станьчык, доктар магіі Фауст, чарнакніжнік пан Твардоўскі. Францыск Скарына мог стаць падобным да каго-небудзь з іх: "Фауст і Станьчык былі яму, як браты ці, лепш сказаць, як суродзічы. Бо сапраўды ж і ён сам, шукай ён раз-гадак таямніцаў жыцця, як Фауст — цаной зіубы душы сваёй, і быў бы ён — не ён, а Фауст. А мог бы стаць іулёнай, як пан Твардоўскі, ці то зліўшыся з вулічным натоўпам валацужных студэнтаў Кракаўскай акадэміі, ці то з тым, што спяваў і прытанцоўваў у Падуі, ці то пачынаючы з падваршаўскага куліка. Ды і ўвогуле, ці ж у любы час чалавеку не лягчэй станавіцца іулёнай, чым рупліўцам? Калі гаварыць па шчырасці, то ў яго магло б хапіць таленту і як Станьчыку — на развя-сельванне маіутных свету гэтага. Мог бы ён застацца і беспачуццёвым і цяжкім на ўздым, як Го-лем” [3, с.305-306]. Скарына знайшоў сілы стаць самім сабой. Беларускі першадрукар — інтэлектуал, чалавек справы, што разумеў адказнасць выдання кніг Бібліі, таму абраў датай выхаду "Псалтыра” 6 жніўня 1517 года, які быў днём Спаса, "днём Прэаб-ражэння, святла Фаворскага” [3, с.12]. Прадмовы і пасляслоўі Скарыны, паводле апавядальніка, вылучаліся несумненнай надзённасцю: "Аб справядлівасці дбае ён: з гэтым клопатам зараз думае над прадмовамі да кнігі "Прамудрасць Божая” і "Царствы”, дзе будзе друк законаў Майсеевых” [3, с.61]. Сябе ён усведамляў майстрам, асмеліўся занатаваць сваё аблічча для нашчадкаў. У кнізе "Ісус Сірахаў” упершыню змясціў свой партрэт; у кнізе "Прамудрасць Божая” перад Богам на каленях з кнігай у руках стаіць чалавек, падобны да Скарыны. Ён клапаціўся пра форму кніг, таму яго Біблія — "не толькі Біблія прарокаў, але і кветак, бо ўсе іх ён уплёўу буквіцы-ініцыялы” [3, с.260]. Гравюры ў яго кнігах адмыслова вярталі чытача да беларускага кантэксіу. Беларускі першадрукар разумеў, што стаўленне да ягоных выданняў можа быць і негатыўным. Чарнакніжнік Твардоўскі абураўся: "Як так можна?! Як так можна, каб цара Саламона ды цара Давіда абуваць у лапці? Ды ў Вас, пане Скарына, повем я Вам, тысяча д’яблаў, на гравюрах адныя толькі хлопскія магеркі, мужыцкія наміткі!” [3, с.84]. Прыязна настроены Станіслаў Станьчык іранічна пацікавіўся ў друкара: "А не хочаце зірнуць, шматдастойнейшы маэстра, на тытульны ліст кнігі "Аб Руфі”? Чаго гэта васпан гэтулькі анучаў наматаў на ногі жанцам, што жнуць у яго на тьпульнай гравюры жыта; няўжо на Сінаі пад час жніва гэтак жа холадна, як у жніво каля Полацка?” [3, с.84]. Хроналогія выдання кніг і колькасць у іх гравюр — іншасказальны паказчык самапачування друкара і ходу друкарскай спра-вы, паводле апавядальніка. Пасля "Псалтыра” Скарына выдаў кнііу пра шматпакутнага Іова: "Што гэта? Праекцыя Скарынам гісторыі Іова-даўгацерпца на свой жыццёвы лёс, на "познанне самого себе” цераз Іова ці як бы рыхтаванне сябе да доўгацярпення, да цярпення ўвогуле перад абліччам сіл злых і несправядлівых?” [3, с.88]. Скарына, на думку Лойкі, збіраўся перакласці ўсю Біблію, як указвае яго прадмова. Перадапошняй кнігай у Празе стала "Плач Ераміі”, апошняй — "Кніга суддзяў”: "I пагэтаму сёння і чуецца плач біблейскага Ераміі плачам самога Францыска — перад блізкім спынам ягонага друкарскага станка на Старым Месце без падтрымкі — перад абліччам сіл, якія ад гэтага трыумфуюць. I таму і плача-скардзіцца Богу словамі прарока Ераміі і засмучаны ў душы сваёй, усхваляваны Францыск Скарына, заклінаючы Пана Бога: «Зірні, Пане, на бедства маё, -41 - бо вораг узвялічыўся!»” [3, с.115]. "Кніга суддзяў Ізраілевых” адметная: "Пра што гэта кніга? Перш за ўсё пра ўхіленне сыноў Ізраілевых ад Бога свайго, пра тое, як яны пасля смерці чарговых сваіх суддзяў, зноў рабіліся горшымі бацькоў сваіх, ідучы да іншых Багоў, служачы іншым Багам, пакла-няючыся іншым Багам”. «I зрабілі сыны Ізраілевы злое перад вачамі Бога, і забылі Гаспадара, Бога свайго», — колькі разоў паўтараецца гэтая формула ў «Кнізе суддзяў Ізраілевых», і, відаць, гэтымі сваімі паўторамі яна перш за ўсё імпанавала Скарыне, калі больш чым з двух дзясяткаў іншых кніг «Старога Запавету», ім яшчэ не надрукаваных, апошняй сваёй друкаванай кнігай з гэтага запавету ён узяў «Кнігу суддзяў» [3, с.117]. Скарына тут найперш нагадваў пра забыццё некаторымі ўплывовымі асобамі яго: "Зло робячы мне, грэшачы з поваду мяне, вы грашыце і перад Богам, бо я быў, стаяўужо перад Богавым абліччам” [3, с.117-118]. Віленскі перыяд дзейнасці найбольш відавочна, паводле А.Лойкі, артыкулюе асветніцкія памкненні Францыска Скарыны. Выданнем "Малой падарожнай кніжкі”, разлічанай на падарожнікаў, паводле апавядальніка, ён хацеў зацвердзіць жывую народную мову як аўтарытэтную ў свядомасці суайчыннікаў. Скарына адчуваў сябе месіянерам, падобна да апостала Паўла, аўтара 14 пасланняў. У "Апостале” ён, як апостал Пётр "пабуджае напамінаннем, як Пётр, увешчвае, як у сваім пасланні апо-стал Іуда, свае пажаданні выказвае, як апостал Павел, заклікае да дзеяння ў імя абранай справы, вы-сіупае апалагетам актыўнай чыннасці. Ключавыя словы ў "Апостале”: народ, вера, дабро, цнота, любоў, стараннасць, ісціна, слова, надзея, закон, вопыт, дух, справа, вучэнне, настаўнік, мудрэц, кніжнік. Скарына, на думку А.Лойкі, марыў надрукаваць Статут Вялікага княства Літоўскага, а таму па загадзе яго ваяўнічага апанента віленскага ваяводы Альбрэхта Гаштаўта ў маі 1532 года ў Познані быў арыштаваны і кінуты ў турму як асоба, нібыта за даўгі брата Івана вінная грошы варшаўскім купцам Лазару і Мойшу. Невялікая аповесць А.Лойкі "Скарына на Градчанах” (1990) — працяг рамана-эсэ, дзе асоба Скарыны раскрываецца праз добрасумленнае выкананне працы вучонага-батаніка каралеўскага батанічнага сада ў Празе, клапатлівае выхаванне сыноў, стаічнае процістаянне недалё-каму чыноўніку Грыспеку, настойлівае імкненне працягваць выдавецкую дзейнасць, якому не суд-жана было збыцца, бо ў час пажару 1541 года згарэў куфар з перакладамі Бібліі, загінуў малодшы сын Францішак, які мог бы працягнуць справу бацькі. У мастацкай інтэрпрэтацыі жыцця і дзейнасці Францыска Скарыны беларускімі празаікамі XX стагоддзя ад самага пачатку наглядаўся аналітычны падыход. Эстэтычная рэпрэзентацыя вобраза першадрукара грунтавалася на каштоўнаснай шкале пэўнага перыяду, аднак адрозненні ва ўспрыманні і рэпрэзентацыі Ф.Скарыны пісьменнікамі розных перыядаў не выключалі адзінай выразнай сэнсавай дамінанты, што заключалася ў артыкуляванні думкі пра гуманістычную і асветніцкую накіраванасць яго дзейнасці. Для Максіма Гарэцкага Скарына — гуманіст, што высока ставіць чалавечае жыццё, Радзіму; асоба, што імкнулася да адраджэння роднага краю. Сымон Хурсік стварае вобраз Скарыны як абаронцы простых людзей і ахвяры сацыяльных сіл. Ён асучаснівае Скарыну, калі падае яго сумненні ў Боскай справядлівасці. Гэта лінія атрымала развіццё і ў рамане 'Теоргій Скарына”, дзе Скарына высіупае ворагам сацыяльнай несправядлівасці, рашучым апанентам хцівых царкоўнікаў. Творы А.Лойкі, напісаныя ў перыяд распаду СССР і развіцця беларускай дзяржаўнасці, рэпрэзентавалі Францыска Скарыну як мысляра, патрыёта роднай зямлі, гуманіста, эстэта на багатым гісторыка-культурным фоне эпохі. Не страцілі сваёй актуальнасці словы Ліёна Фейхтвангера: "Я не магу паверыць, што сур’ёзны раманіст, які працуе над гістарычным сюжэтам, бачыць у гістарычных фактах нешта іншае, акрамя сродку стварыць перспектыву, акрамя алегорыі, якая дапамагае нам як мага праўдзівей перадаць уласнае самаадчуванне, уласную эпоху, уласную карціну свету” [4, с.575]. Эстэтычны ўзровень мас-тацкай інтэрпрэтацыі асобы і дзейнасці Скарыны ў многім вызначаўся асобай пісьменніка, абазна-насцю ў сакрэтах мастацкай творчасці і ў матэрыяле, канцэптуальнымі аўтарскімі ўстаноўкамі, таму найбольш удалыя варыянты мастацкага ўвасаблення вобраза Францыска Скарыны належаць Максіму Г арэцкаму і Алегу Лойку. Стварэнне пісьменнікамі вобразаў, мастацкіх рэпутацый гістарычных дзеячаў, дзеячаў культу-ры, бясспрэчна, суб’ектыўнае ў сваёй аснове. Важна, каб інтэрпрэтацыя кардынальна не скажала сапраўднае аблічча рэальных асоб, як гэта здарылася ў гістарычным, паводле аўтарскага азначэн-ня, рамане рускага пісьменніка Міхаіла Расолава "Францыск Скарына” (2007), дзе ўзнаўляўся жыц-цёвы шлях беларускага першадрукара ад нараджэння да драматычнага лета 1530 года. Аўтар гэта-га твора кіраваўся прынцыпам Аляксандра Дзюма ў падыходзе да гістарычнай рэальнасці, асучасніў гістарычныя абставіны, дапусціў шмат недакладнасцей бытавога, гістарычнага, нават моўнага плана. Францыска Скарыну ён рэпрэзентаваў выключна прыхільнікам праваслаўнай ве-ры; ментарам у стасунках з людзьмі; апанентам каталіцкай веры, глыбока перакананым у адпа-чатковай амаральнасці гэтай лініі хрысціянства; засцерагальнікам хрысціянскай веры ад рэфарма-тарства і расколу. Такога кшталту "смелыя” інтэрпрэтацыі, думаецца, найперш шкодзяць -42 - рэпутацыі самога інтэрпрэтатара і ствараюць неадэкватныя ўяўленні пра вядомага дзеяча куль-туры эпохі Адраджэння. Значнасць, неардынарнасць, шматграннасць асобы Францыска Скарыны даюць падставы сцвярджаць, што спробы яе мастацкай інтэрпрэтацыі будуць працягвацца, аднак хацелася б, каб яны былі плённымі ў мастацкім і гісторыка-культурным планах. Літаратура 1. Гарэцкі, М. Творы / М. Гарэцкі. — Мінск: Маст. літ., 1990. — 629 с. 2. Хурсік, С. Францішак Скарына / С. Хурсік // Надзвінне: літ-маст. альманах Полацк. філіі Усебеларус. аб'яднання паэтаўі пісьменнікаў "Маладняк”. — Полацак, 1926. — С. 14-43. 3. Лойка, А.А. Выбраныя творы: у 2 т. — Т. 2. — Мінск: Маст. літ., 1992. — 445 с. 4. Фейхтвангер, Л. Собр. соч.: в 12 т. / Л. Фейхтвангер. — М.: Прогресс, 1968. — Т. 12. — 668 с. *** Максім Гарэцкі ў сваім «Лявоніусу Задумекусу», пісаным на ссылцы ў 1931—1932 гг., пад назвай «Балота» зашыфроўваў Беларусь, а пад назвай «балотнікі» — беларусаў… https://www.svaboda.org/a/29972446.html?f... https://news.tut.by/culture/581441.html https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B...
|
| | |
| Статья написана 28 мая 2019 г. 20:20 |
... Вторым для Михаила Степановича общественно значимым в жизни Витебска событием стало его активное участие в подготовке и проведении 1000-летнего юбилея города [3]
Первое упоминание о Витебске встречается под 1021-м годом в «Софиевской 1-й летописи». Однако в середине XVIII века группой витеблян была создана так называемая «Летопись Панцырного-Аверки». В ней сообщается о том, что в 974 году Витебск основала киевская княгиня Ольга. Этот факт многие годы не принимался во внимание из-за того, что княгиня Ольга (это известно достоверно) умерла в 969 году и основать город спустя пять лет, естественно, не могла. Приближавшееся (по «Летописи Панцырного-Аверки») тысячелетие Витебска в руководстве области и города вызывало радостные ожидания. Но в те годы, чтобы отпраздновать такую дату, надо было серьезное основание, например, заключение авторитетного органа или специалиста. Таким в Белоруссии мог бы стать Институт истории АН БССР. Но там очень велико было влияние крупного специалиста по древней истории республики, действительного члена АН БССР Л. Абецедарского, который давать «добро» на празднование юбилея категорически не хотел [4], а возражать ему никто не решался. Тогда по поручению тогдашнего первого секретаря Витебского горкома партии В. В. Михельсона Михаил Степанович отправился в Москву в качестве «ходока». У него к тому времени установились дружеские отношения с научным сотрудником Института археологии АН СССР, кандидатом исторических наук Л. В. Алексеевым [5], участником раскопок в Полоцке и Витебске, автором книги «Полоцкая земля. 1Х-ХШ вв.» (М., 1966). Именно через него удалось «выйти» на директора Института археологии АН СССР, академика Б. А. Рыбакова (1908-2001) [6], который дал согласие (вместе с Л. В. Алексеевым) подписать письмо (заключение), давшее возможность отметить тысячелетний юбилей Витебска в 1974 году [7]. Кто конкретно написал этот документ, не знаю. Точно, что не академик (не государево дело писать такие бумаги!). Скорее всего, это сделали Л. В. Алексеев совместно с М. С. Рывкиным. Письмо это написано в дипломатично-обтекаемой форме, совершенно ни к чему не обязывающей авторов. Но для витебского начальства оно имело определяющую роль: против авторитета директора Института археологии АН СССР даже Л. Абецедарский официально выступить не посмел. В результате пышный юбилей состоялся. Объективности ради надо сказать, что город из центра не только получил орден Трудового Красного Знамени, но и дополнительные средства для благоустройства и строительства жилья. А это было немаловажно. 
С тысячелетним юбилеем связано и знакомство М. С. Рывкина с московской писательницей Л. А. Обуховой, детство и юность ко- 11 
торой прошли в Витебске. К юбилею города, с которым у нее было столько связано, Лидия Алексеевна решила сделать ему подарок: написать цикл новелл, связанных с его историей. Предполагалось, что городское руководство само «пробьет» издание этой книги в ка-ком-нибудь белорусском издательстве. В результате в план издательства «Беларусь» на 1974 год попала книга с тенденциозным и не соответствующим исторической правде названием «Витьбичи» [8]. Поскольку тему своей будущей книги Л. А. Обухова совершенно не знала (а в течение продолжительного времени кропотливо ее изучать тоже не государево дело), то она попросила, чтобы ей назначили помощника. Им вызвался быть Михаил Степанович. Он не только подсказывал ей сюжеты для новелл, но и подбирал необходимый исторический материал. Знаю об этом точно потому, что, прежде чем что-то советовать или подбирать своей подшефной, Михаил Степанович обязательно звонил мне (допускаю, что и не только мне!), спрашивал мое мнение. Сама же писательница несколько месяцев прожила в гостиничном номере санатория «Летцы», куда ее добровольный помощник ездил, как мне кажется, как на службу. В изданной 12 книге «Витьбичи» (Мн, 1974) помощь М. С. Рывкина, правда, отмечена. Сам же Михаил Степанович подготовил для книги часть научного комментария (другую часть — Л. В. Алексеев). 
https://fantlab.ru/edition52272 С тех пор дружбу с Л. А. Обуховой М. С. Рывкин никогда не прекращал. А когда же писательнице исполнилось 60 лет, он опубликовал в газете «Вщебсю рабочы» (17 августа 1982 года) интервью с ней «Родина моей души». В нем рассказ не только о творческом пути писательницы и ее ближайших планах, но и воспоминания о детстве, юности, прошедших в Витебске, отношении к этому городу, о котором красноречиво говорит название интервью. Перу М. С. Рывкина принадлежит и некролог о Л. А. Обуховой, умершей в конце апреля 1991 года. Неудивительно, что в личном архиве М. С. Рывкина сохранилось много писем этой писательницы. И, впрочем, не только ее. Полагаю, что и их следует опубликовать в отдельной книге. Судьба, кстати, неоднократно сводила Михаила Степановича с известными людьми, учеными. Так, например, в 1982 году он встречался в Переделкино с Ираклием Луарсабовичем Андрониковым 13 (1908-1990). В результате в газете «Вщебсю рабочы» появился большой по размерам материал, в котором известный литературовед и музыковед рассказал об уроженце Витебска Иване Ивановиче Соллертинском (1900-1944). Знакомство с уже упоминавшимся археологом Леонидом Васильевичем Алексеевым, состоявшееся еще в конце 1950-х годов, переросло в многолетнюю дружбу. Часто, бывая в Москве, Михаил Степанович останавливался именно у Алексеевых. Именно ученый-археолог помог витеблянину попасть в глазную клинику знаменитого Федорова, где ему сделали шесть операций (увы, не совсем удачных). В свою очередь Михаил Степанович помогал московскому ученому при подготовке и, особенно, в реализации его монографии «Археология и краеведение Беларуси. XVI в. -30-е годы XX в.» (Мн., 1996). Кандидат педагогических наук (1961), лауреат Государственной премии СССР (1978) Федор Петрович Коровкин (1903-1981) был видным историком-методистом, заслуженным учителем РСФСР (1973). Выпускник историко-архивного отделения МГУ (1926), он в 1925-1957 годах работал учителем в школах Москвы, в 1945-1981 годах — в Научно-исследовательском институте содержания и методов обучения Академии педагогических наук СССР. Основные труды ученого посвящены разработке содержания и методов преподавания истории в средней школе, вопросам формирования мировоззрения учащихся, проблемам школьных учебников. Ф. П. Коровкин на протяжении нескольких десятилетий (с 1957 по 1983 годы) был известен советским школьникам и учителям как автор учебника истории Древнего мира для 5-го класса. Михаилу Степановичу неоднократно приходилось встречаться и тесно общаться с Федором Петровичем. Как и с уроженцем Витебска, дирижером и композитором Гавриилом Яковлевичем Юдиным (1905-1991). Встречи проходили в Витебске и в Москве. Г. Я. Юдин подарил М. С. Рыбкину рукопись своей книги «За гранью прошлых дней» (М., 1977). Она вместе с другими материалами о композиторе, их перепиской сейчас хранится в личном фонде М. С. Рывкина в Государственном архиве Витебской области. 1974 год ознаменовался в Витебске не только тысячелетием города, которое отмечалось 30 и 31 августа и 1 сентября. Незадолго до этого, 26 июня, витебляне праздновали и 30-летие освобождения Витебска от немецко-фашистских захватчиков. К этому большому празднику вступила в строй новая плошать — Победы — г мемориал, по- 14 священный освободителям города. Первоначально такой монумент предполагалось построить на Театральной площади, напротив здания театра имени Я. Коласа. В праздничные дни 20-летия освобождения города (1964 год) здесь даже был уложен специальный камень с сообщением об этом. Но в процессе разработки проекта это место было признано неподходящим, и памятник было принято перенести на берег Западной Двины, у моста Блохина, где до Великой Отечественной войны находился Могилевский рынка. На территории около 15 гектаров были разбиты пешеходные дорожки, посажены десятки деревьев, построен бассейн и сделана детская площадка. На самом берегу, у СШ №2, был сооружен величавый памятник в честь освободителей города, представляющий собой три штыка, соединенных воедино. У его подножья — Вечный огонь. https://www.facebook.com/profile.php?id=1... Площадь Победы быстро стала любимым уголком горожан. Сюда любили приходить отдыхать, прогуливаться с детьми. Она стала местом проведения торжественных мероприятий. И не удивительно, что М. С. Рыбкин первым откликнулся на это событие. В 1978 году бюро пропаганды Белорусского общества охраны памятников истории и культуры и Бюро международного молодежного туризма «Спутник» Витебского обкома ЛКСМБ через издательство «Полымя» выпустили брошюру Михаила Степановича «Витебск. Площадь Победы». В ней подробно рассказано о самой площади и мемориале, дано описание его наиболее значительных элементов, названы авторы. «Площадь Победы — результат творчества, вдохновенного труда архитекторов, инженеров, строителей, общественности. Немало архитектурных и инженерных решений испыталось в творческой лаборатории специалистов, пока площадь не вырисовалась такой, какой она есть теперь, — писал автор. — Многое пришлось уточнять и дорабатывать в ходе строительства. Более двух лет площадь, которая еще не имела названия, представляла собой гигантскую строительную площадку. Десятки тысяч горожан в свободное от работы и учебных занятий время приходили сюда на субботники и воскресники. Внести свой вклад считали своим долгом и те, кто прошел сквозь суровые годы войны, и те, кто родился и вырос в мирные дни». Брошюра М. С. Рывкина «Витебск. Площадь Победы» и до сих пор является самой лучшей работой, посвященной этому уголку города. Ее ценность возрастает в свете реконструкции, проведенной в 2009-2010 годах, когда площадь значительно изменила свой вид [9]. 15 
Примечания 145 3. Все торжества прошли по сценарию, написанному М. С. Рывкиным совместо с известным витебским журналистом В. Я. Хазан-ским. Впоследствии Михаил Степанович написал о Владимире Яковлевиче небольшой материал в альманахе «Мишпоха». 4. В 1973 г., во время одной случайной встречи с Л. Абецедарским в БГУ, он с ехидцей спросил меня: «А что это за юбилей вы придумали в Витебске?». 5. Алексеев Леонид Васильевич (1921-2008) — московский археолог и историк. Доктор исторических наук. Автор книг по истории Полоцкой и Смоленской земель, в т. ч. книг «Полоцкая земля» (М., 1966), «Археология и краеведение Беларуси в XVI в. — 30-е годы XX в.» (Мн., 1996). Закончил МГУ (1948). В 1948-1950 гг. работал в Гродненском историко-археологическом музее, с 1953 г. — в Институте археологии АН СССР. 6. Б. А. Рыбаков — один из крупнейших советских археологов, действительный член АН СССР (Российской АН), Герой Социалистического Труда (1978), дважды лауреат Сталинской премии (1949, 1952), лауреат Ленинской премии (1976). Основные труды — по археологии, истории, культуре славян и Древней Руси. 7. Оно было опубликовано в бюллетене «Помники псторыи 1 культуры Беларусь, 1971, №2, с. 12-13. 8. Именно так, по мнению не очень разбирающейся в истории города писательницы, в древности называли жителей Витебска. На самом деле так жителей города никто и никогда не называл. Но самое комическое заключается в том, что, когда в начале 1990-х годов была учреждена городская газета, ее назвали именно так. И теперь в газете под названием «Витьбичи» горожан в основном называют «ви-тебчанами», значительно реже правильно — «витеблянами». А ведь по логике вещей должны только одним словом — «витьбичи». Об этом никто, похоже, и не задумывается, включая руководителей города и самой газеты. [Хотя, по свидетельству Д. Симановича, Владимир Короткевич рассматривал вариант "витьбичи"] 9. Полагаю, что автор брошюры, как и десятки тысяч витеблян, не одобрил бы это новшество. Оно не только нарушило авторские права разработчиков проекта, но и вызвало огромное недовольство у многих витеблян, особенно тех, которые на общественных началах помогали возводить этот памятник Великой Отечественной войны, безвозмездно отрабатывали на возведении площади помногу часов, а в последующие 45 лет любили на ней отдыхать. 10. Шагаловский сборник. — Вт., 1986. — С. 210-215. 146 А. Подлипский. Краеведческие очерки и статьи / Михаил Рывкин. Витебск : Витебская областная типография, 2011
|
| | |
| Статья написана 28 мая 2019 г. 18:53 |
Володимир (Волтер) Смирнів (нар. 1934 року) – канадський літературознавець українського походження, почесний професор славістики Університету МакМастера в м. Гамільтон (провінція Онтаріо), почесний професор Університету Тюнінгена (ФРН, 1984), Президент Канадської асоціації славістики (Canadian Association Of Slavists, 1988 – 1989). Володимир Смирнів є автором численних статей з історії української літератури ХІХ й ХХ століть, опублікованих у північноамериканських слов’янських виданнях, підручника з української прози («Ukrainian Prose Manual»), монографії «Ранні твори Тургенєва» («Turgenev’s Early Works») тощо. Чимало досліджень Володимира Смирніва торкаються української наукової фантастики. Масштабне дослідження «Ukrainian Science Fiction: Historical and Thematic Perspective», над яким науковець працював протягом кількох десятиліть, уперше з’явилося друком 2013 року в Берні. Ця праця охоплює розвиток української наукової фантастики протягом усього ХХ століття, окреслює її тематичні горизонти: утопічні мотиви, теми зустрічей з прибульцями, людської еволюції, робототехніки, подорожей у космосі й часі тощо. Важливим є те, що, крім літератури «материкової» України, автор охопив і наукову фантастику, створену українськими письменниками-емігрантами й видану за кордоном.
Над перекладом монографії «Ukrainian Science Fiction: Historical and Thematic Perspective» на добровільних засадах працював великий колектив, у якому кожен зробив свій важливий внесок. Висловлюю велику подяку: перекладачам Тетяні Гребенюк, Ірині Пасько, Наташі Себастієн фон Кіртан, Сергію Троньку, Тимуру Литовченку, Вячеславу Ільченку, Ірині Савюк, Тетяні Пліхневич, Юрію Газізову, Юлії Герус, Андрію Малишкіну, Радію Радутному, Анні Лісецькій; редакторам: Ірині Пасько, Сергію Троньку, Тетяні Гребенюк, Галині Пагутяк, Олесі Стужук; редакторові сайту-архіву українськомовної фантастики «Аргонавти Всесвіту» Віталію Генику та засновнику й бібліографу сайту «Архів фантастики» Віталію Карацупі; літературознавиці й авторці досліджень з історії української літератури 1920-х років Ярині Цимбал та колекціонеру й бібліографу фантастичної літератури Юрію Шевелі — за надані обкладинки книжок; Дмитру Ленді — за товариську підтримку; фотографу (а взагалі — кінокритику) Олександру Гусєву; дизайнеру Руслану Насрутдінову, а також Костянтину Юрпашеву за технічне сприяння й директору СЗШ №60 м. Києва Аллі Горносталь за всіляку підтримку. Окрема подяка Ірині Пасько й Сергію Троньку за переклад та редагування найскладніших розділів. Приємного та пізнавального читання! https://fantlab.ru/work1130686 https://fantlab.ru/edition250124
|
|
|
облако тэгов
