Юзеф Крашевский «Matka królów»

Гістарычныя аповесці Ю. Крашэўскага, з якімі беларускі чытач пазнаёміцца ўпершыню, нягледзячы на пэўныя адступленні ад рэчаіснасці, цікавыя як сваімі займальнымі сюжэтамі, гэтак і праўдзівымі апісаннямі. Пісьменнік выдатна валодаў гістарычным, этнаграфічным і побытавым матэрыялам. У серыі “Скарбы сусветнай літаратуры” беларускаму чытачу прапануюцца гістарычныя аповесьці Юзафа Крашэўскага прысьвечаныя старонкам беларускай гісторыі. У аповесці «Маці каралёў» разгортваюцца падзеі, звязаныя з жыццём апошняй жонкі польскага караля Ягайлы — Соф'і. Дзеянне твора абымае час ад 1421 г., калі Соф'і было 16 гадоў, і да 1434 г., калі яе старэйшы сын быў абраны польскім каралём. Крашэўскі згадвае ў аповесці пра тое, што паходзіла Соф'я з роду беларускіх князёў Гальшанскіх. Дзеянне аповесці «Паперы Глінкі» адбываецца ў другой папове XVIII ст. Галоўны герой аповесці — Караль II Станіслаў Радзівіл (Пане Каханку). Радзівіл стаяў у апазіцыі да апошняга караля Польшчы Станіслава Аўгуста Панятоўскага, праз гэта нават апынуўся ў эміграцыі, але, падтрыманы рускай царыцай Кацярынай II, вярнуў сабе маёнткі і пасаду віленскага ваяводы, пагадзіўся з каралём, але ўсё роўна ставіўся да яго непрыхільна. Юзаф Крашэўскі па праву называецца бацькам польска гістраычнай літаратуры, бо менавіта пад уплывам яго твораў напісаў свае занакамітыя гістарычныя раманы Генрык Сянкевіч.