Спасибо Garvi і sv.petrusev!
****
***
А вот философский комикс "Дзуррай!" по рассказу Сергея Булыги "Скороход" – вполне себе удобен для раскрашивания. Комикс выпустили Анимационный белорусский центр и Межиздательский фотоцентр Государственного комитета Белорусской ССР по печати в августе 1991-го тиражом в 100 тысяч экземпляров. Обещалось, что в 92-м на экраны выйдет и одноименный мультфильм, но он так и не появился. "Где-то в далеком космосе росла планета-дерево. Там обитали: грызуны – очень дикое, вредное племя; цивилизованный, воинственный и благородный народ – ползуны; и коварные, таинственные летуны".
В том же году выходит комикс "Планета Гэя" от издательства "Эридан", которое также выпускало фантастику и детективы. Тираж – 200 тысяч, авторы – Владимир Цветков и Александр Коршакевич. Этот творческий дуэт создал немало комиксов – как самостоятельных, так и в виде "сериала с продолжением" в детской газете "Зорька". "Планета Гэя" – это сборник комиксов, объединенных вокруг одного героя – Артура Гора. Он носится туда-сюда по космосу и вступает в бой с различными пришельцами, шестиглазыми монстрами и прочими склизкими существами со щупальцами. Часть рассказов из этого сборника также была опубликована на белорусском языке в журнале "Бярозка".
В книгах комиксов начинает появляться реклама. В "Планете Гэя", например, есть такой текстовый модуль: "Творческая Ассоциация Карикатуристов "ТАК" предоставит Вам для печати оригинальные сборники карикатур и сериалы комиксов, ранее непубликованные и исполненные на высоком профессиональном уровне. Помните: издателей много, а Ассоциация "ТАК" – одна!". А в комиксе "Посланцы" реклама оригинально вписана в визуальный ряд: герои книги рекламируют холодильники.
В 1992-м выходит, пожалуй, первый белорусскоязычный сборник комиксов: "Дзе жылі Бурсонікі"; в книге, помимо одноименного рассказа в картинках, был еще один – "Планета Мілітар". Авторы – все те же Цветков и Коршакевич плюс Константин Гордеев. И снова хорошо прорисованные персонажи осваивают хорошо прорисованные космические дали — и все это тиражом в 200 тысяч штук.
***
Пачынальнікам беларускага комікса можна лічыць Ада-
ма Глобуса з яго «Дзікім паляваннем і каралём Стахам» ды
«Дамавікамеронам», а таксама папулярнымі коміксамі,
друкаванымі ў часопісе «Бярозка», — пра Перуна, Вяле-
са і Цмока. «Дзікае паляванне» па стылістыцы нагадвае
малюнкі з «Аповесці мінулых часоў», хоць Глобус зболь-
шага стараўся перадаць уласнабеларускі каларыт. У кнізе
змешчана таксама гісторыя (пашыраны варыянт, так бы
мовіць), паводле якой намаляваны комікс, але не ведаю-
чы поўнага тэксту, зразумець, што да чаго, вельмі цяжка.
Гэтыя коміксы створаны на аснове міфалогіі і класічнай
літаратуры, у той час як у заходняй практыцы сітуацыя
зваротная — часта, хоць і не заўсёды, коміксы робяцца
асновай для стварэння кіно, мультфільмаў і г. д. Варта ска-
заць, што беларускіх самастойных коміксаў «з нуля» пра-
ктычна няма.
Міфалагічную лінію працягваюць коміксы «Пра Анд-
рэйку Добрыка і чорціка Дуроніка» (мастак Ігар Ліпскі, аўтар
Ўладзімір Ліпскі.).
На аснове навуковай фантастыкі зробленыя коміксы «Дзе
жылi бурсонiкi» і «Планета Мілітар» (Уладзімір Цвяткоў,
Аляксандр Каршакевіч). «Дзе жылі бурсонікі» — комікс у
самым звыклым разуменні.
В Беларуси бум комиксов начался в 1991 году.
Тематика белорусских комиксов, как правило, была
не очень обширна – это либо освоение космоса,
либо появление различных монстров на Земле. В
настоящее время в Беларуси выходят как полноцветные издания, так и черно-белые. Среди первых
вышла книжка "Грозовые облака" (автор не указан), выпущенная малым предприятием "Ика" из Молодечно в издательстве "Юнацтва" тиражом в 30 тысяч экземпляров.
Также в августе 1991-го Анимационный белорусский центр и Межиздательский фотоцентр Государственного комитета Белорусской ССР по печати
выпустили комикс "Дзуррай!" тиражом в 100 тысяч
экземпляров. В том же году выходит комикс "Планета Гэя" от издательства "Эридан", которое также
выпускало фантастику и детективы. Тираж – 200
тысяч, авторы – Владимир Цветков и Александр
Коршакевич. В книгах комиксов начинает появляться реклама.
В 1992-м выходит, пожалуй, первый белорусскоязычный сборник комиксов: "Дзе жылі Бурсонікі"; в книге, помимо одноименного рассказа в
картинках, был еще один – "Планета Мілітар". Авторы – все те же В. Цветков и А. Коршакевич, а
также Константин Гордеев.
https://e-catalog.nlb.by/Search/Results?l...
Беларускія чытачы, аднак, мелі магчымасць знаёміцца з жанрам комікса
не толькі па рускамоўных выданнях: у 1957 г. выйшаў у свет першы нумар
айчыннага часопіса для дзяцей «Вясёлка». Вясёлкаўцы таксама звярталі
сур’ёзную ўвагу на вопыт «Вясёлых карцінак» у засваенні жанру комікса:
ён спрыяў трансляцыі ўласна-беларускіх традыцыйных каштоўнасцей
праз «простыя словы» і «простыя рэчы». Невыпадкова якраз У. Ліпскаму
(цяперашняму галоўнаму рэдактару «Вясёлкі») належаць такія беларускія
коміксы, як «Пра Андрэйку Добрыка і чорціка Дуроніка» (аўтар Ў. Ліпскі, мастак
І. Ліпскі), 1993 г., «Клякса-Вакса і Янка з Дзіўнагорска» (аўтар Ў. Ліпскі,мастак І. Ліпскі),
1994 г. Вельмі вялікай папулярнасцю ў беларусаў карысталіся ў тыя ж часы
«касмічныя» коміксы «Дзе жылi бурсонiкi», 1992 г., і «Планета мілітар»,
1992 г. (аўтары – У. Цвяткоў, А. Каршакевіч).
І ўсё ж комікс як аптымальны жанр для папулярызацыі беларускай класічнай спадчыны (міфалогіі, фальклору, гісторыі, ментальных
стэрэатыпаў, канцэптаў з літаратурнай класікі) быў найперш зразуметы
ў часопісе для дзяцей і падлеткаў «Бярозка» (выходзіў з 1924 г. у Мінску,
называўся таксама – «Беларускі піянер», «Іскры Ільіча») [1]. Менавіта
тут з’явіліся спробы ў жанры комікса Адама Глобуса пад назвамі «Цмок»
(«Бярозка», № 4, 1989), «Вялес» і «Пярун» (№ 12, 1989, з містыфікаваным
аўтарствам Уладзіміра Сцяпана і Яна Бохана) [7], і ўрэшце – «хэдлайнер»,
асобнае выданне комікса «Дзікае паляванне» («Дзікае паляванне і кароль
Стах»), паводле класічнай аповесці У. Караткевіча («Дзікае паляванне караля
Стаха»), які неаднаразова перавыдаваўся ў розных рэдакцыях (з аўтарствам
А. Глобуса і У. Сцяпана, затым – аднаго А. Глобуса) [5]. Першая публікацыя
адбылася менавіта на старонках часопіса «Бярозка», № 5–7, 1988 г.
У перавыданні 2005 г. з А. Глобусам супрацоўнічалі мастакі І. Міланаў і
Т. Угрына. Творчасць Уладзіміра Караткевіча – п’еса «Кастусь Каліноўскі» –157
зрабілася асновай яшчэ аднаго беларускага комікса. Ён называецца «Пра
Кастуся» (2013 г., мастак У. Дрындрожык) [6]. Часопіс «Бярозка» ў 2014 г.
(№ 4, № 6) папулярызуе таксама комікс Я. Мяльніцкага і У. Дрындрожыка
«Нарыс Паўночнай Беларусі», па матывах твора Я. Баршчэўскага «Шляхціц
Завальня». Аналагічныя спробы з’явіліся і ў перыядычным друку беларусаў
замежжа. Заўважым, аднак, што рамантыка-асветніцкі характар коміксаў такога кшталту, моцная залежнасць усёй іх мастацкай логікі ад аўтарытэтных
першакрыніц (тых жа твораў У. Караткевіча, Я. Баршчэўскага), пэўная
прадвызначанасць, сюжэтная завершанасць зместу моцна адрознівае названыя «тэксты з малюнкамі» ад іх амерыканскага, напрыклад, жанравага
інварыянта. Супергерой амерыканскага комікса павінен быць элементарным
і брутальным, увасабляць толькі мінімум дамінуючых рыс, спраўджваць
нейкую адну місію. Ясна, што адсылка да драматычнага лёсу Кастуся
Каліноўскага – персанажа Караткевіча, і тым больш героя рэальнай беларускай гісторыі, канфрантуе з іміджам коміксавага супермена. Таму падобныя
беларускія коміксы і ў графічным афармленні, і ў прагматычным аспекце
хутчэй з’яўляюцца спецыфічнай мадыфікацыяй жанру, чым яго тыповым
узорам. Аднак названая супярэчнасць якраз вельмі дынамічная: яна пазначае перспектывы, будучыя поспехі для арыгінальнага беларускага комікса,
робіць працу ў гэтым жанры крэатыўнай. Не выпадкова сапраўднае прызнанне чытача прыйшло да комікса А. Глобуса «Дзікае паляванне»: у ім гісторыя
пра немінучае пакаранне за здраду Радзіме, высокаму ідэалу атрымалася
па-караткевічаўску яскравай, па-юнацку рамантычнай; героі – маштабнымі
антаганістамі; сюжэт – міфалагізаваным, з дамешкам містыкі, прынцыпова
адкрытым; фабула – з выразнай інтрыгай, што важна для жанравай структуры
комікса. Разам з гэтым твор транслюе высокую, патрыятычную, зусім пэўную
маральна-этычную ідэю (як кажуць заходнія калегі, мэсідж).
Простая ж мультыплікацыя чужога жанравага ўзору вядзе да з’яўлення
другаснай, банальнай прадукцыі на рынку масавай культуры. І калі мы
звяртаемся да «мультыплікаваных» па іншакультурным узоры коміксаў,
то ўсё роўна шукаем там водсветы, сляды, лёгкія намёкі інтэлекту, нейкі
паглыблены зместавы план (на ўзроўні падсвядомасці, сваёй беларускай,
славянскай ментальнасці, для якой слова стагоддзямі было правадніком
у сферу высокага, сакральнага). Так, дасціпную гульню мы ўспрымаем
у коміксах мінскай суполкі «Літаратурнае прадмесце» пад кіраўніцтвам
пісьменніцы Л. Рублеўскай: маладыя аўтары склалі цэлую электронную кнігу
коміксаў, прысвечаных Блакітнаму Свіну – сімвалу сваёй антыгламурнай
літаратурнай прэміі (ідэя, распрацоўка і выданне кнігі – Ю. Новік і Віка
Трэнас, 2009 г.). З 2010 г. выдаецца электронны фальклорна-этнаграфiчны
i лiтаратурна-мастацкi альманах фалькларыстаў філалагічнага факультэта
БДУ «Дзьмухавец», дзе друкуюцца міні-коміксы М. Латышкевіч («Казкі не
будзе», «Каптурок і мядзведзь», «Кот вучоны», інш.).158
Надзвычай перспектыўны кірунак у засваенні жанру комікса развіваюць
таксама стваральнікі розных адукацыйных рэсурсаў: напрыклад, курсаў
«Мова нанова», інтэрнэт-старонак, адрасаваных дзецям дашкольнага
ўзросту, з міні-коміксамі для вывучэння беларускай мовы [8]. Тут папулярныя
серыі коміксавых ілюстацый Г. Лабадзенкі да розных моўных з’яў:
напрыклад, малюнкі-тлумачэнні, у чым розніца паміж словамі сабе і сябе;
канапа і дыван, гаспадарка і гаспадыня… Вельмі прывабным атрымаўся
адукацыйны комікс для дзяцей «Прыгоды Льва Лявона: Абмен валют»
(2014 г.), падрыхтаваны Беларускім народным банкам для знаёмства вучняў
з асобнымі элементарнымі эканамічнымі ведамі, інш. Такая крэатыўная
практыка складае інтэлектуальную, якасную канкурэнцыю традыцыйнай
перакладчыцкай актыўнасці ў жанры комікса (моладзь ахвотна перакладае
на беларускую мову коміксы выдавецтваў Marvel, DC Comics, Dark Horse,
якія рэгулярна змяшчаюцца на партале comics.by).
Такім чынам, можна зрабіць выснову, што беларускі комікс са старонак
перыядычнага друку выходзіць на новы этап развіцця – прычым не толькі
з арыентацыяй на перайманне замежных жанравых узораў, але найперш з
улікам патрэб нацыянальнай культурнай прасторы.
Літаратура
1. Бадак, А.М. Бярозка / А.М. Бадак // Беларуская энцыклапедыя ў 18 т. Т. 3. –
Мінск.: БелЭН, 1996. – С. 412.
2. Больш падрабязна пра гэта [Электронны рэсурс]. – Рэжым доступу: https://
ru.wikipedia.org/wiki/%CF%E8%F4_(%EA%EE%EC%E8%EA%F1).
3. Варабей, М. Самабытны беларускі комікс / М. Варабей, Я. Ясюк, А. Яфімаў //
Літаратура і мастацтва. – 2014. – № 19. – 16 мая. – С. 6.
4. КОМІКС // Большая Советская Энциклопедия. – 3-е изд. – Т. 12. – М.: Издательство
«Советская энциклопедия», 1973. – С. 507.
5. Глобус, А. Дзікае паляванне: легенда ў малюнках паводле аповесці У. Караткевіча /
А. Глобус, У. Сцяпан. – Мінск: Юнацтва, 1991; Глобус, А., Дзікае паляванне /
А. Глобус. – Мінск: Выд. цэнтр БДУ, 2005. – 28 с.
6. Пра Кастуся: гістарычны комікс паводле Уладзіміра Караткевіча / малюнкі,
афармленне Уладзімір Дрындрожык. – Мінск: Лімарыус, 2013. – 28 с.
7. Старонкі коміксаў А. Глобуса [Электронны рэсурс]. – Рэжым доступу: http://dubarev.
name/wp/wp-content/gallery/Misc%20Stuff/Magazines/1989 /cmok-biarozka-4-89/
cmok00-resized.jpg; http://dubarev.name/wp/wp-content/gallery...
Magazines/1989/viales-piarun-biarozka-12-89/viales-pia run-last-resized.jpg.
8. Электронны адукацыйны партал [Электронны рэсурс]. – Рэжым доступу: http://
www.movananova.by/tag/komiksy/.
Людміла Сінькова
цитировать
свернуть ветку